متن نمایشنامه: غریب حیدر ...

نمایشنامه غریب حیدر.

«اقتباسی از رمان "غریبه در شهر" زنده یاد استاد غلامحسین ساعدی».

آدمها: غریب، بالاخان، قلی سیاه، ارفع الدوله، زلفی فضول، سید جعفر، چورکچی باشی، ائلچی و عروس.

                                                                 صحنه میدانی در تبریز زمان مشروطه، و، جاهای مختلف دیگر.

                                           صدای لالایی از زبان مادری آذربایجانی.

                                           غریب رو به تماشاگر.

غریب: بین زمین و آسمون بودم. اولش فکر کردم گهواره ست و منم نوزاد خسته و خواب رفته. بین خواب و بیداری. معلق. رها. در چرخش.

          وقتی اما با صورت خوردم زمین تازه یادم اومد گرفتارم. گرفتار دست بالاخان. درد که پیچید تو جونم، قبل از هر حس و حالی لعنت

          فرستادم به خودم.

          بی شعور. احمق. آخه تو کجای این بازی بودی که گفتی من حیدرم. آخه توی نفهم مگه تا چند روز پیش خبری از اتفاقات تبریز داشتی؟

          مشروطه کجا تو کجا؟ حیدر حالیته چه بلائی سر خودت آوردی؟ توی نفهم توی نادان. آخ که بگم چی بشی. راحت داشتی تو باغات

          اورمو برا خودت زندگی می کردی؟ نونت کم بود آبت کم بود، آخه این من حیدرخان عمواوغلو هستمت چی بود آخه؟! نفهم.

          تازه داغ شده بودم که این بدن داغونم باز بین زمین و آسمون جولون داد. بالاخان بود، با لگدی نیم متری از زمین بلندم کرده بود سگ پدر.

          ننه سگ. حرومزاده گه. زنازاده خر.

          فحش از من لگد از اون نره غول.

                                           بالاخان با لگدهای پی در پی غریب را می زند.

بالاخان: چه سگ جونی هم هست لعنتی.

قلی سیاه: بسشه دیگه.

بالاخان: دلرحم شدی سیاه سوخته...

قلی سیاه: فدات شم گفتم ساطور که اومد رو گردنش بیهوش نباشه یه وقت نفهمه دردش رو.

بالاخان: شک ندارم تو که بمیری مامور جهنمت کنن.

قلی سیاه: عبدیم بالاخان.

غریب: آدمهائی که از سر و کول هم بالا رفته بودن تا ببین گلوی محکوم به مرگ با چی بریده باید بشه، که تماشاش کنن. بالاخان با ساطور و قمه،

         با طناب اومد جلو. کیپ تا کیپ آدم. رو سکو بودم انگار. بالاتر از آدمائی که داشتن نگاه می کردن بالاخان با چی قراره سرم رو بکنه زیر

         آب. مثل چورکچی باشی یا یکی دیگه. نه. اومده بودن ببینن حیدرخان عمواوغلوی قصه هاشون قراره چه ریختی جون بده.

بالاخان: چه جمعیتی. کشته مرده دیدن شکنجه شدن آدمان. دار. قتل. اعدام. دوست دارن بشینن زیر درختا، رو دیوارا، کنار جوب آب و زل بزنن

           به میدونچه. نگاه کنن به زجر آدمای بخت برگشته. چه حریصن این جماعت برا دیدن فواره خون. برا دیدن زخم گلو. سر بریده حکم

           حلوا داره برا اینا.

قلی سیاه: راحت نشستن و نگاه کردن با این فکر تو کله که خوبه من نیستم وسط میدونچه عادتشون شده.

بالاخان: ننه تون به عزاتون بنشینه. چه خبرتونه. بکشین عقب تر. گوسفند که قربونی نمی کنیم جمع شدین. سر بریده یعنی اینقدر کیف داره

           دیدنش؟ بکشین عقب ننه قحبه های ولدزنا.

قلی سیاه: عقب. عقب بابا عقب.

غریب: چشم. گوش. دست. طناب. هیاهو. سیاهی. چشام رو باز نکرده بودن هنوز. بالاخان قلدر جمع جمیع نوکرای قونسول روس یه کوه گوشت

         و استخوان بود. سرش رو خم نمی کرد از چارچوب در تو نمی اومد اون هیکل گنده. اسمش بالاخان بود. بالاخان. هاع. منم گفتم حیدرم.

         دروغ. همینجوری یهو اومد رو زبونم. حیدر. از کجا باید می دونستم گرفتار شدم. گرفتار یه اسم. گرفتار حیدر. چه اسمی. قلی سیاه دستمال

         رو چشام رو باز کرد. یه قلپ آب ریخت تو گلوم. انگار بخوان گوسفند بکشن. آبم داد. دست و نگاهش مهربون بود. بالاخان ساطور و قمه

         بدست اومد طرفم. مثل همیشه چشمای خون گرفته ش داد زد مسته. مست پاتیل. یادمه دفعه اول زل زدم تو چشای خماری گرفته از     1

         مستی عرق سگی و گفتم. یعنی اون پرسید اولش.

بالاخان: ننه سگ کی راهت داد بیای تو؟

غریب: در باز بود عمو.

بالاخان: بالاخان. چی؟ بالاخان.

غریب: بالاخان.

بالاخان: خودت چی؟ اسمت.

غریب: من حیدرم. خان ماکو.

بلاخان: من خان مان نمی شناسم. استبدادچی هستی یا مشروطه چی؟

غریب: مشروطه کیلویی چند عمو، بالاخان. من خود خود استبدادم. گور بابای مردم و انجمن و مشورت و ...

بالاخان: بزن پس.

غریب: بسلامتی خان.

                                           بالاخان و غریب با صدای موسیقی اوج گرفته چرخی می زنند.

بالاخان: رقصتم بد نیست. چکار داری با من، بنال خب.

غریب: دنبال پسر خاله ام اومده بودم تبریز. نیست انگار. تاجریم. جفتمون. ژنرال رو ببینم بهش بگم باید هر چی بخواد رو دارم. تو چنگمه. نداشته

          باشم هم لب تر کنه از زیر سنگم شده جور می کنم. گفتم کاری کنی بتونم ژنرال رو ببینم.

بالاخان: چه گه خوردنا. آی زیرت. تو کجا ژنرال کجا اسقاطی.

غریب: چاکرم. نگفتین چی کم دارین تا جور کنم در یه چشم به هم زدن.

زلفی فضول: بگو خانم مانم کم داریم مرگ بالاخان...

بالاخان: نگوز بابا. ان. دفعه بعد بپری وسط حرف یه گلوله می زنم وسط پیشونیت خانم مانومت بمونه برا قلی سیاه.

قلی سیاه: نوکرتم خان. بنده نوازی کردین.

غریب: حالا ژنرال رو اگه ببینم انعام شمام...

بالاخان: شاشیدم تو انعامت بچه.

                                           بالاخان با مشت به سینه غریب می زند.

بالاخان: حالا چه ریختی؟ نسیه؟ مفت؟

غریب: نقد خب.

بالاخان: بگو مفت. چی؟ مفت. مفت نباشه ژنرال حتی نگاتم نمی کنه.

ائلچی: بالاخان از طرف ژنرال اخطاریه اومده. نوشته راپورت رسیده عموزاده یا عموی ستارخان، شاید هم حیدرخان عمواغلو، چند روزی هست

          سر و کله اش تو شهر پیدا شده. چند نفرم دیدنش. نوشته این گوشه اون گوشه خودش رو قایم کره این چند مدت، دنبال چورکچی باشی

          گم و گور شده که هستین دنبال اینم باشین. نوشته با خودش بمب داره. خطرناکه. خیلی. گیرش نیارین تک تکتون رو با دستهای خودم

          خفه می کنم. خصوصا بالاخان ننه سگ رو. نوشته چه عمو یا عموزاده ستارخان مرده باشه، چه این حیدر، هر کی حالا، نوشته پیداش کن.

بالاخان: زنده باد ژنرال.

صدای همگی: زنده باد ژنرال.

بالاخان: زنده باد تزار.

صدای همگی: زنده باد تزار.

بالاخان: ائلچی به ژنرال بگو تا فردا ننه آبجیش رو هم می آرم این حیدر میدره رو. به سلامتی مزدورای روس.

قلی سیاه: ستارخان مرد رفت اون دنیا اما انگار کس و کارش ول کن تبریز و مشروطه نیستن که نیستن.

زلفی فضول: اوقات بالاخان رو با گفتن اسم اونائی که دوست نداره بیشتر مکدر نکن قلی سیاه.                                                       2

قلی سیاه: قلی سیاه با زغال سیاه و مشغولیات زرد و خرمائی جنبش و تنگ قرمز شراب کنارش بلده اوقات مکدر بالاخان رو حالی به حالی کنه، تو

             فکر شوراگنیزت باش که قولش رو به بالاخان داده بودی زلفی فضول. مگه نه بالاخان؟

بالاخان: کوفتتون بشه هر چی شراب و زن و تریاکه. راه بیفتین همگی. شد دو تا. چورکچی باشی با اون عموی ستارخان، یا حیدرخان عمواغلوی

           ننه فلان فلان شده ی دربدر.

غریب: راه افتادن برن این حیدره رو بگیرن. شاید هم عمو یا عموزاده ستارخان. پارسال کل آذربایجان خبردار شد ستارخان رو تو تهران کشتن. تو

          پارک اتابک با هجوم یپرم خان ارمنی و چند هزار تفنگچی ستارخان زخمی شده بود. کلی زمینگیری و آخرش هم دفن تو شاه عبدالعظیم.

          حالا شایعه بود عموزاده اش، یا عموش اومده تبریز مشروطه رو ادامه بده. من اما بیشتر دوست داشتم اینی که خواب رو به چشمای ژنرال

          روس و سالداتهاش حروم کرده حیدرخان عمواوغلو باشه. چرا گفتم حیدر؟ من که اسمم حیدر نیست.

بالاخان: حیدر عمواوغلو باشه چه؟

سید جعفر: حیدرخان عمواوغلو جوون هست، مشروطه چی بمب ساز و بمب انداز هست، کجای اون پیرمرد شبیه اونه؟ همه آقا رو می شناسن.

               شماها چطور نمی شناسینش؟

بالاخان: هری بابا. مگه ده کوره ست اینجا که آدمای من همه رو بشناسن. تبریزه تبریز. هر کوی و برزنش پر از آدمه. کوچه ها تنگ، پر پیچ، تو در

           تو. کی می تونه این همه آدم رو بشناسه. حالا شما هی بگین پیش نماز مسجد هست، هی ور مفت بزنین مدرس طالبیه ست. حالا هر کی.

           اینا افراد منن و من هر کدومشون رو از جائی آوردم. همه که اهل تبریز نیستن آقای مسجدتون رو بشناسن. اصلا خود من. مگه من چند

           پیشنماز و نمی دونم چند مدرس مدرسه یا طلبه رو می شناسم؟ زیادش یکی دو تا. شمام تا اون روی سگ ژنرال بالا نیومده و به ما یا به

           سالداتها دستور شلیک نداده، یه زنده باد تزار بگین و گورتون رو گم کنین برین رد کارتون. هری.

سید جعفر: آقا هر کی نیست که نشه نشناختش. برا کل تبریز، از کوچک تا بزرگ آشناست. وجودش هم برای همه مسلمونا خیر و برکت داره. الان

               هم تا آقا رو ول نکنین ما همینجا اتراق کردیم و ...

بالاخان: د باز تو که حرف خودت رو زدی انگوزک خان. بخوای به اراجیفت ادامه بدی می دم ببرنت بندازنت قراولخونه کنار دست آقات ها.

سید جعفر: آقا مرد خداست. پیره و نایی نداره تحمل کنه اون سالداتهای خدا نشناس تو قراولخونه هر بلائی سرش بیارن. قلبش هم ناجور ناراحته

               همیشه ی خدا. اگه قراره ولش نکنین پس بهتر که همه ما رو هم بندازین کنارش. این مردم جائی برو نیستن.

                                           صدای صلوات مردم.

بالاخان: شلوغ نکنین بابا. برا من صدا بالا ببرین سگ بشم زنده تون نمی ذارم. گفته باشم. تا ژنرال نیاد و دستور نده پیش نمازتون اینجاست. حالا

           یه روز بی پیش نمازتون نماز بخونین آسمون زمین نمی آد که. ما فکر کردیم خود حیدرعمواوغلو یا عموی اون ستارخان هست که

           گرفتیمش. نباشه ژنرال راهیش خواهد کرد بیاد مسجدتون. حالا هری. بترسین از خشم من. هری.

سید جعفر: حالا که حرف ما برا شما ارزشی نداره تکلیفمون مشخصه. شما بترسین از خشم ما. آهای مردم بریم داخل قراولخونه و آقا رو دربیاریم.

                                           صدای صلوات و همهمه مردم.

                                           صدای شلیک گلوله.

                                           صدای زمین افتادن سید جعفر در سکوت مطلق.

غریب: باز هم اونجا اسمش رو شنفتم. قبل شلیک گلوله. حیدرخان عمواوغلو! چه اسمی. اون جوون افتاد زمین و خون سرخش جلو قراولخونه رو

         رنگی کرد و درگیری تموم شد اما من تو ذهنم درگیر بودم هنوز. مثل اون جوون که گفتن اسمش سید جعفر هست. مثل اون که با مرگ

         درگیر بود. منم با این اسم درگیر بودم. حیدرخان عمواوغلو. حالا مردم یه جنازه مونده بود رو دستشون و یه پیش نماز تو قراولخانه که

         سالدات های روس بجای حیدرخان گرفته بودنش، با منی که یه اسم مونده بود رو ذهنم. اسمی بزرگ. اسمی که بخاطرش ژنرال روسی

         دستور داده بود همه جا رو بگردن. حتی خونه ها رو. تک تک آدمها رو هم اگه مجبور باشن بگیرن بیارن قراولخونه. همه رو تفتیش کنن. 3

          همه رو. خیلی ها در رفته بودن از شهر. اما مگه در رفتن ممکن بود. همه جا جاسوس. همه جا سالدات.

چورکچی باشی: چکار کنم؟

قلی سیاه: گفتم چورکچی باشی. چاره ای نیست. اینا کوچه به کوچه، خونه به خونه افتادن دنبالت. امروز نه فردا. بالاخره هر جای تبریز قایم شی

             پیدات می کنن. حالام فرصت خوبیه.

چورکچی باشی: اون بنده خدا بخاطر اعتقادش شهید شد، حالا من برا بیرون رفتن از تبریز و در رفتن از دست سالداتهای روس تو تابوت اون

                      بخوابم؟ باقی عمرم هم بشینم لعنت کنم به خودم و ...

قلی سیاه: برا نجات جون خودت که نیس این در رفتن. بمونی باید آرد و نون قشون تزار رو بدی. بری شاید ...

چورکچی باشی: من نه یکی دیگه. این روس ها بی نون و لواش که سر نمی کنن.

قلی سیاه: تو نباشی تاجر دیگه ای نیست به اسم نسیه مفتی از چنگش دربیارن. تا بخوان جایگزینی برا تو پیدا کنن پیرشون دراومده. مبارزه که فقط

             تفنگ و فشنگ نیست. جای من باشی چی می گی؟ شب تا صبح و صبح تا شب باید وافور ببندم بدم بالاخان دود کنه.

چورکچی باشی: مطمئنی راه و چاره دیگه ای نیست؟

قلی سیاه: به آدمات بگو بگن جنازه رو می برن طرف امامزاده ابراهیم. بگو من خودم کشیک اونورام. نترسن. حیدر. حیدر.

                                           غریب وارد می شود.

غریب: جنازه کجاست؟

چورکچی باش: این کیه قلی؟

قلی سیاه: تو تابوت رو بیار جنازه حاضره.

غریب: این که زنده ست؟!

قلی سیاه: برو بیار.

                                           غریب خارج می شود.

چورکچی باش: نگفتی کیه این؟

قلی سیاه: یه دربدر. به بالاخان گفت اهل ماکوام. دروغ بود. اهل اورمو هست. بالاخان ردش کرد بره دنبال کارش. دیدم به درد بخوره. جنم داره.

             کردمش آدم خودم. نگران نباش.

                                           غریب با تابوتی وارد می شود.

غریب: تبریز. تبریز. تبریز. چه آدمها که بخود دیده ای. چه سرنوشتها که داشته ای. وقتی واردت شدم هرگز گمان نداشتم شهر افسانه ها هنوز هم

         گره خورده باشه با افسانه و قصه. کی باور داره برای بیرون رفتن از شهر و از دست متجاوزین و سالداتهای روس باید بری توی تابوت و

         جای مرده باشی؟ چورکچی باشی بخت برگشته درون تابوت جای طلبه شهید خوابید تا بره بیرون از تبریز. بالاخان اما هزار جاسوس داشت

         و هزاران چشم. افرادش سر رسیدن. قلی سیاه مات و مبهوت ماند. چورکچی باشی رو از تابوت بیرون کشیدند و بردند تا گلویش رو ببرن.

         مثل گلوی من. بالاخان ساطور بدست ایستاده اونجا برا مردم میدون دلبری کنه.

                                           بالاخان بالای سر چورکچی باشی که سرش را از درون تابوت بیرون آورده ایستاده است.

بالاخان: بچه که بودم شوهر ننه م، پدرم کی و کجا گور به گور شده بود رو کسی هیچوقت نگفت بهمون، یعنی به ماها که هفت هشت بچه بودیم

           تو اون خونه کوچولو. چی می گفتم؟ آها آره عارضم خدمت چورکچی باشی دیروز و کفن پوش امروز که بعله دیگه، شوهر ننه جون

           ترکه خیس شده به دست همیشه خدا ایستاده بود بالا سرمون و با ترکه می زد به سر و رو و دست و صورتمون و شروع می کرد به

           سخنرانی. دهنش کف می کرد اما اون بی پدر مگه ول کن ما بود. هی ور مفت و دری وری. یادمه هزار دفعه ای گفت ماها آدم بشو

           نیستیم. هر روز باید قبل از غروب یه چیزی با خودمون می آوردیم. نون. تنباکو. چای. قند. پول. آرد. کفش کهنه. هر چی. دست خالی 4

           اومدن همانا و ترکه تر همانا. می زد، با ترکه، با چوب، سنگ، هر چی گیرش می اومد، می زد و می گفت داد بزنین بگین من آدم نیستم.

           ظاهر و باطن. حالا آدم شدم یا نه بماند. تو چی؟ آدم شدی؟ با توام چورکچی باشی؟

چورکچی باشی: ...

بالاخان: بگو. بگو همه بشنفن. بگو من آدم نشدم. د بی پدر بگو. چی؟ نشنیدم...

چورکچی باشی: من آدم...

بالاخان: ن ش د م . بگو. داد بزن.

چورکچی باشی: نشدم.

بالاخان: خودتی. خر خودتی. از اول. بگو من آدم نشدم.

چورکچی باشی: من آدم نشدم.

بالاخان: نشنیدم. داد بزن. هوار بکش. ای مردم، ملت، جماعت من آدم نشدم. د شروع کن حرومزاده آشغال. هر چی من گفتم رو داد بزن عالم و

           آدم بشنفن. من...

چورکچی باشی: من آدم نشدم.

بالاخان: من همون بی بته باقی موندم. بگو.

چورکچی باشی: من همون بی بته باقی موندم.

بالاخان: من یه حمال نفهمم.

چورکچی باشی: من یه حمال نفهمم.

غریب: جلو چشم همه. ذات تو تا کجاها خراب هست بالاخان؟ تا کجاها ادامه داره این کثافت وجودی تو؟

بالاخان: من اسبم.

چورکچی باشی: من اسبم.

بالاخان: من یه حرومزاده عوضی ام.

چورکچی باشی: من یه حرومزاده عوضی ام.

بالاخان: من خرم. گاوم.

چورکچی باشی: من خرم. گاوم.

غریب: آدمی تا کجا باید تحمل داشته باشد؟ تا کجا باید له شود؟ برای چه؟ نان؟ هوا؟ زندگی؟ مگر این نفس چقدر ارزش دارد؟

بالاخان: من یه بزدل ترسوی ریقوی بی ریشه ام.

چورکچی باشی: من یه بزدل ترسوی ریقوی بی ریشه ام.

غریب: من یه ترسوی احمقم. من اینجا با همه پستی ایستاده ام تا فروپاشیدن انسان را ببینم. من انسانم؟

بالاخان: من یه قرمساق جاکشم.

چورکچی باشی: ...

بالاخان: من یه قرمساق جاکشم.

چورکچی باشی: من یه قرمساق جاکشم.

بالاخان: من یه لات مخنس احمقم.                                                                                                                               5

چورکچی باشی: ...

بالاخان: د داد بزن بگو. بگو. همه منتظرن بگی. داد بزن لامصب.

غریب: مثل همه اونجا بودم. گوشام کر. چشام کور. نه صدایی. نه حرکتی. نه حتی نفسی. یک لحظه به خودم اومدم. داشتم خفه می شدم. نفسم

          دیگه بالا نمی اومد.

          من دارم خفه می شم. من دارم خفه می شم. من دارم خفه می شم. خفه. اینجا هوا نداره؟ اینجا هوا نداره؟ من دارم خفه می شم. لامصبا من

          دارم خفه می شم. خفه. خفه.

          فریاد زدم. خودم رو انداختم وسط. بالاخان داشت نگام می کرد. مثل همه اونائی که اونجا بودن. دهنم کف کرده بود. لرزه بر جانم افتاد.

          زمین خوردم. حالا دیگه من انتر اون میدون بودم. چورکچی باشی و بالاخان هیچ شدن. من با تن لرزه هام، رعشه هام، زمین خوردنهام

          چشمها را به سوی خودم جلب کردم.

          هر کسی تو زندگیش حسرتهائی داره. حسرتهای مونده تو دلش. همیشه خدا دوست داشتم چشمها عاشقانه نگام کنن. یه بار یه عروس رو

           دیده بودم، نوجوان بودم، تازه بالغ. عروس یه نگاهی به تازه داماد داشت که حک شد تو وجودم. ماند. حسرتم بود. حالا مردم داشتن نگام

           می کردن. عین اون عروس. نه به گرمی نگاهش اما. خب عیبش چیه؟ شروع خوبی بود. تا بالاخان بخودش بیاد و بخواد توجه مردم رو

           بخودش جلب کنه، کارم رو کردم. یه رعشه طولانی و کلی کف دهان و تموم. افتادم.

           باورم شده بود هوش از سرم، روح از بدنم خارج شده. حتی خودم هم باورم شده بود.

           عروس اومد. خودش بود. دستش رو دراز کرد به طرفم.

                                           عروس می گذرد.

قلی سیاه: بالاخان چکارش کنیم این ننه مرده رو؟ غش کرده.

بالاخان: سگ پدر تعطیل کرد تیاتر ما رو. کریم شیره ای هم تو دربار ناصرالدین شاه همچین رلی بازی نکرده بود. حرومزاده گه. ببرینش. تازه

           داشت خوش می گذشت.

غریب: به هم ریخته بود. مثل خود تبریز. هر کی به هر کی. همه گدا، گداها هم جاسوس شده بودن. یا برا مشروطه چی ها یا روسها و دولتی ها.

          راپورت و خبر قیمتش از گندم بالاتر بود. گوشت که دیگه کسی در وسعش نبود بخره. بازار اما رونق داشت. نه بازار قدیمی. بازار فروش

          خبر. بنده خدا چورکچی باشی رو فروخته بودن. من که غش کردم، رگ گردن بیرون دادن بالاخان از سکه افتاد. بالاخان چورکچی باشی

          رو با اردنگی و  لگد و مشت از تابوت درش آورد. برد. قلی سیاه موند و من غریب.

قلی سیاه: چند؟

غریب: چی چند؟

قلی سیاه: حرومزاده عوضی. چند فروختیش؟

غریب: چی؟ من فروختمش؟ تو برا بالاخان کار...

قلی سیاه: مرتیکه من طرف مشروطه م. یا زبون باز کن و خودت بگو یا من زبونت رو از حلقومت...

غریب: من اگه لو بدم اول که باید تو رو لو بدم.

قلی سیاه: ...

غریب: چرا ساکت شدی پس؟ کار من نیست. من اینکاره نیستم یعنی. اگه بودم بالاخان الان تو رو هم با اون برده بود.

قلی سیاه: دعا کن حرفت راست باشه. دعا کن.

غریب: بیش تر از اینی که به دعاهای من فکر کنی ببین کی تونسته سر از کارات در آره.

قلی سیاه: به اونش هم...

غریب: من فکری دارم.                                                                                                                                             6

قلی سیاه: ...

غریب: زل نزن بهم. ببین تبریز تو تب و تاب پیدا کردن حیدرخانه، یا عموی ستارخان. مردم دنبالشن رهبرشون بشه، دولتی ها و روسها برا اینکه از

          شرش راحت شن. خلاصه همه دنبالشن. درسته؟

قلی سیاه: خب.

غریب: تو به دوروبری هات خبر بده جاش رو پیدا کردی، یعنی جاش نه. خودش رو.

قلی سیاه: بعد که گفتن کجاست ببرم عمه پیرم رو بجای حیدرخان عمواوغلو تحویل ژنرال بدم تا...

غریب: فکر خوبی نیست. باورش سخته. راه بهتری هست. من رو تحویل بده.

قلی سیاه: ...

غریب: به همه یه جا نگو. تک تک بگو. هر کی چورکچی باشی رو لو داده اگه آدم تو باشه خودش لو می ره با این کار.

قلی سیاه: بقول بالاخان تیاتر جدیدته؟

غریب: خوشم اومده بود. پرسیدم چیه؟ تیاتر؟ کسی ندیده بود. بالاخان هم اهل تهران بود و نوکر دربار. اونجا دیده بوده انگار. هر چی بود یا نبود

          خوشم اومده بود. حالا دیگه دنبالش بودم. شاید چیزی شبیه این پهلونای دوره گرد باشه. هر چی. از اون روز که نگاه مردم رو دیدم دنبال

          کردنش شد خوره فکر و ذکرم.

ارفع الدوله: فکر و ذکرم شده این مردک. با مرگ ستارخان و دربدر شدن امثال حیدرعمواوغلو همه مون گفتیم تبریز آرامشش رو بدست آورده. این

               همه سالدات و سرباز روس ریخته ن اینجا. حتی آدمائی مثل بالاخان، خودت، از تهران سرازیر شدین اومدین تبریز برای چی؟ برا این

               که دیگه کسی نخواد ادای قهرمان ها رو دربیاره. حالا این مردم امید بستن به عموی ستارخان یا این سایه که چو افتاده حیدرخانه و باز

               دوباره برگشته تبریز. دارن مشروطه مرده رو تو دل مردم زنده می کنن. مگه ماها مردیم. خواب دیدن خیر باشه. تو، به ژنرال بگو، از

               طرف من، ارفع الدوله، بگو تا ماها هستیم نه نهضت، نه انقلاب، نه مشروطه. مملکت شاه داره. تزار بزرگ هم زحمت کشیدن قشون

               فرستادن. این مردم دردشون چیه افتادن دنبال انقلاب و مشروطه و ...

قلی سیاه: آزادی.

ارفع الدوله: اینا حرف مفته. بجان عزیز ژنرال که برام مثل برادره اینا جنی شدن. والسلام. بالاخان نگفتی برا چی اینا رو برداشتی آوردی اینجا؟

بالاخان: عارضم خدمت جنابعالی این قلی سیاه ننه مرده که پرید وسط حرفتون، حالا خریت کرده بماند، ادب کردنش با من، اومده ور زده بهم این

           یارو، حیدره رو پیداش کرده. یعنی جاش رو.

ارفع الدوله: ...

بالاخان: بنده هم تعجب کردم از حرفش. نه که عجیب باشه ها، فقط جایی که بالاخان باشه این انگوزک کجای دولتیاس موندم. حالا. امر چیه؟

ارفع الدوله: قلی مطمئنی حیدر رو پیدا کردی؟

قلی سیاه: واللاه.

بالاخان: بنال خب. پیش من بلبل بودی که.

غریب: خود نامردشه.

بالاخان: یه روز تو رو باید خودم با همین دستام خفه کنم. چند بار گفتم قلی این رو نیار؟

ارفع الدوله: قلی دهان باز کن ببینم چه خبره اینجا؟ کجاست حالا؟ گرفتیش یا فقط جاش رو فهمیدی؟

قلی سیاه: بله. یعنی، چیزه، بله خب. مطمئن که، تا دستگیر نشده نباید گفت مطمئنم. اما خب، چیزی، بله جاش رو پیدا کردیم. یعنی این حیدر...

بالاخان: تازه از طرفای اورمو اومده تبریز. شده دست راست قلی سیاه. انگار دیشب اومده ور زده حیدر رو پیدا کرده.

ارفع الدوله: از کجا فهمیدی خود حیدره؟

غریب: از قبل می شناختمش. خونواده اش تو اورمو همسایه مون بودن. می دونستم اومده تبریز با ستارخان و باقرخان و مشروطه چیا قاطی شده.

         بعد مرگ ستارخان یه باری تو اورمو دیدمش. گفتم چه خبر؟ گفت فعلا اوضاع مشروطه خوب نیست. ستارخان مرده و مردم رهبر ندارن.7

         گفت شاید یه روز برگرده تبریز رهبری کنه مردم رو.

ارفع الدوله: خودش گفت اینا رو. همه ش رو؟

غریب: من تو اورمو به امانت داری شناسم. بهم اعتماد دارن مردم. بیست و چند سال با آبرو زندگی کردم اونجا. آره خودش گفت بهم.

ارفع الدوله: حالا کجاست؟

غریب: این رو در حضور ژنرال باید بگم.

قلی سیاه: به منم نگفته.

ارفع الدوله: مردک حرف حسابت چیه تو؟

غریب: جاش رو به شما و ژنرال در حضور هم باید بگم.

ارفع الدوله: بالاخان برو و از ژنرال برای ملاقات وقت بگیر. سلام برسون بگو کار واجبی پیش اومده. حرف مفت زیادی هم نزن. اشاره ای به

               اینائی که اینجا شنیدی هم نکن. فهمیدی چی شد؟ حالیته که.

بالاخان: حالیمه. اگه اجازه بدین خودم بمونم و به حرفش بیارم.

ارفع الدوله: تو برو. من کارم بهتر از امثال تو هست. ندیدی مگه؟

بالاخان: دستپرورده ایم. خشونت شما زبانزد خاص و عام که هست، منتهی گفتم اگه...

ارفع الدوله: برو بالاخان. برو. با این کار دارم حالا حالاها.

                                           بالاخان خارج می شود.

غریب: قلی سیاه گفت ارفع الدوله آدم زرنگیه ها. ارفع الدوله همیشه خدا با ژنرال بوده این روزا. این رو قلی سیاه بهم گفت. لرز افتاده بود به تنش.

         توپید بهم. گفت مرتیکه دو تا سیلی بزنن بهت الف تا یای قصه رو گفتی بهشون. گفتم باکت نباشه. حالا که قراره جای همشهریم حیدرخان

         عمواوغلوی رفته از نبریز رو بگیرم، خوب بلدم چکار کنم. گفتم هم ارفع الدوله و هم اون ژنرال روس رو با هم بدرک واصل می کنم.

         گفت شعر می گی بابا. گفتم بمب رو چه حیدرخان واقعی بسازه چه من حیدر اورمولوی دربدر یه جور منفجر می شه. ببین کی گفتم.

ارفع الدوله: خب بنال مردک.

غریب: عرض کردم فقط در حضور...

ارفع الدوله: ژنرال. گفتی. ببین، اسمت چی بود؟

غریب: حیدر.

ارفع الدوله: ...

قلی سیاه: اسمش حیدره.

ارفع الدوله: ببین حیدر، اون بالاخان رو دیدی و حتمنی فهمیدی چه مادر بخطائی هست و چطور دهان بسته آدمها رو بلده باز کنه. بهتره قبل از هر

               حرفی حالیت کنم اون حتی نصف من هم خشونت تو کارش نیست. بهتره مثل بچه آدم بگی. لب باز کنی و بگی چی به چیه.

غریب: فقط در حضور ژنرال.

ارفع الدوله: قلی تو بگو.

قلی سیاه: ...

ارفع الدوله: این مرتیکه دنبال چیه؟

قلی سیاه: ظاهر و باطن.

ارفع الدوله: قلی...

قلی سیاه: فدایتان شوم این...

ارفع الدوله: قلی چت شده تو؟ این منم ارفع الدوله. چته؟ بگو قصه چیه تمام.

قلی سیاه: منم اندازه شما...                                                                                                                                          8

ارفع الدوله: نه، اندازه من نیست دونسته های تو. تو خودت داخل قصه اینی. من خودم تو رو بزرگت کردم قلی. بگو این چی تو سرشه؟

قلی سیاه: ...

ارفع الدوله: پس اینطور. قلی، قلی، قلی. برش دار ببر. از خونه من ببرش بیرون. نه خودت و نه کس و کارت دیگه حق ندارین اینورا پیداتون بشه.

قلی سیاه: ...

ارفع الدوله: شنیدی چی گفتم؟

غریب: من از اینجا بیرون برم حتما راهی برای ملاقات با ژنرال پیدا خواهم کرد. قلی سیاه گفت شما حرفش رو زمین نمی اندازین اومدم اینجا.

          باشه. قلی سیاه رو نمی دونم، اما من باید برم. مطمئنتون کنم بی حضور شما حرفی به ژنرال نخواهم گفت. حتم دارم بعد از شنیدن این که

          من جای حیدرخان عمواوغلو را پیدا کردم و با حضور شما دو نفر جاش رو لو خواهم داد اون شما رو خواهد خواست. فقط برای اینکه

          در ملاقات بعدی دلخوری از بنده نداشته باشین اجازه بدین بنده دستتون رو ببوسم.

                                           غریب بطرف ارفع الدوله می رود تا دستش را ببوسد، در یک لحظه تپانچه ارفع الدوله رو از

                                     کمرش بیرون می کشد و بطرف او می گیرد.

قلی سیاه: حیدر...

غریب: تا بالاخان برسه حضور ژنرال و پشت بندش اون شما رو بخواد و شما هم برین و کل قصه رو حاشا کنین عجالتا شما همراه با ما راه

         خواهید افتاد تا بریم محضر ژنرال.

قلی سیاه: دیوونه شدی حیدر؟ قرارمون این نبود که...

ارفع الدله: احسنت به تو قلی. حالا بلد شدی قرار و مدار هم بذاری. اونم علیه ولی نعمتت؟ مرد من کم گذاشتم برات؟ نمک نشناس پرورش دادم

              من بدبخت و خودم خبر نداشتم؟

قلی سیاه: نگین فدایتون بشم. این قرارمون نبود. وقتی چورکچی باشی لو رفت این حیدر...

غریب: نگو قلی سیاه. نگو.

قلی سیاه: ...

ارفع الدوله: قلی زبان باز کن و بگو چی به چیه؟

قلی سیاه: ...

ارفع الدوله: به حرمت دوستی پدرت با من. به حرمت حقی که بر گردن تو و خونواده ت دارم. د بگو قلی. بگو.

قلی سیاه: من...

غریب: قلی...

قلی سیاه: خفه شو گوش کن. من بعد مرگ چورکچی باشی عذاب وجدان داشتم. گفتم آخه کار کیه؟ به همه شک کرده بودم، به همه. حتی...

ارفع الدوله: ساکت نمون. خجالت نکش. بگو. حتی به من.

قلی سیاه: هیچ کسی جای اون رو جز من و چند تای دیگه که برا مشروطه و مردم خدمت...

ارفع الدوله: اینا رو پیش این نگو.

غریب: من...

قلی سیاه: حیدر در جریان کارهای من هست.

ارفع الدوله: تو چکار کردی قلی؟ تو...

غریب: آهان پس شما خبر دارین قلی سیاه آدم بالاخان در خفا برا مشروطه کار می کنه؟ جالب شد.

ارفع الدوله: قلی. قلی. قلی. این تپانچه رو بذار زمین. حالا که کار کشیده به اینجا، حالا مثل بچه آدم بگو چی به چیه؟

غریب: گفتم که. فقط در حضور...

ارفع الدوله: تمومش کن بچه. ژنرال کدوم خریه. د بنال بگو چه مرگته؟ تو گفتی جای حیدرخان عمواوغلو رو پیدا کردی؟

غریب: من...

ارفع الدوله: تو گه خوردی همچین حرفی زدی. مردک حیدرخان کجا بود؟                                                                                 9

غریب: فقط در...

ارفع الدوله: ببند اون دهانت رو. آخه مرد ناحسابی نشستی با خودت چی فکر کردی؟ زدی به کاهدون. کاهدون. من خودم قصه حیدرخان رو

                ساختم چو انداختم. تو اومدی حالا برا من ور زدی پیداش کردی؟

غریب: ...

ارفع الدوله: این مردم نیاز داشتن یکی رهبرشون بشه، چاره ای نبود، فکر کردم این تنها راهشه. مردم به خاطر اسم ستارخان دنبال عموی ناپیدایش

                راه افتاده انقلاب رو ادامه می دادن. من گفتم عموی ستارخان. بعد شد عموزاده اش. بعد حیدرخان هم اضافه شد. فردا پس فردا این

                 قهرمان ناپیدا به باقرخان و علی موسیو و حسین خان باغبان و باقی مشروطه چی ها تسری پیدا خواهد کرد. فکر کردی اومدی گفتی

                 پیداش کردی کار تمومه؟

غریب: یعنی...

ارفع الدوله: یعنی حالا تو باید زبان باز کنی بگی دنبال چی هستی؟ تپانچه ام رو بده.

غریب: من کسی نیستم تسلیم بشم. حالا که قصه عموی ستارخان یا بازگشت حیدرخان عمواوغلو یه شایعه ست، پس، پس من خودم خودشم.

قلی سیاه: یعنی چی این؟

غریب: یعنی، یعنی که حیدرخان خود منم.

ارفع الدوله: چی تو سرته؟

غریب: من تصمیم داشتم مثل حیدرخان تو و ژنرال رو با هم، تو ملاقاتمون بفرستم هوا. با بمب. دوست داشتم عین حیدرخان عمواوغلو بشم. مثل

          اون قهرمان مردم بشم. مردم نگام کنن. بچه ها دنبالم بیفتن. زنها با چشمان قشنگشون زل بزنن به هیکلم و با نگاهاشون تحسینم کنن. حالا،

           حالا که قصه از ریشه دروغه، چه عیبی داره یه دروغ دیگه م پشت بندش بیاد. من از همین حالا حیدرخان عمواوغلوی مردمم.

ارفع الدوله: خوبه. فکر خوبیه. اما بعدش؟ که چی بشه؟

غریب: باقیش با شما. حالا که من فهمیدم شما مشروطه چی هستین و برا تشکیلات مخفی تبریز کار...

ارفع الدوله: من همچین حرفی نزدم. حرف نذار دهان من.

غریب: حالا هر چی. شما یه دروغی در مورد حیدرخان گفتین. حالا یه حیدرخان عمواوغلو دارین. ببینین باهاش چکار باید بکنین. این دیگه با

         شماست.

ارفع الدوله: بمب. گفتی قرار بود با بمب من رو با ژنرال بفرستی هوا. خب. همین کار رو بکن. منتهی قونسول روس رو با ژنرالشون بفرست هوا.

                                           غریب رو به تماشاگر.

غریب: رفتن رو هوا. کالسکه رو فرستادم با سرنشیناش به جهنم. درست مثل حیدرخان عمواوغلو که شجاع الدوله مرندی رو فرستاد هوا. حالا کی

         تو کالسکه بوده کی نبوده مهم نیست. قونسول یا ژنرال روس مرده یا نه مهم نیست. من شدم قهرمان مردم. من حیدرخان عمواوغلوی مردم

         شدم. من تونستم با کارم اونا رو به حرکت دربیارم. درسته الان دور تا دور میدون کیپ تو کیپ نشستن و چشم دوختن بهم، اما انقلاب داره

        از خونشون به همه وجودشون سرازیر می شه. اونا از درون در حرکتن. حتم دارم قبل از اینکه بالاخان بتونه گلوی من رو با ساطور یا قمه

        ببره میدون می ره رو هوا. من دارم انقلاب مردم رو می بینم. ارفع الدوله راه استفاده از نام حیدرخان عمواوغلو رو پیدا کرده. دارم حس

        می کنم خبرائیه. تبریز راه افتاده. یک. دو . سه.

                                           صدای انفجارهای پی در پی. بالاخان سراسیمه این طرف و آن طرف می دود. قلی سیاه با گلوله

                                     بالاخان را می زند و نقش بر زمین می کند.غریب پیروزمندانه جماعت را نگاه می کند. غریب

                                     که می خواهد بلند شود و راه بیفتد با اصابت گلوله ای نقش بر زمین می شود.                                                                                                                           

                                                                    1400.02.02                 پایان