متن نمایشنامه: آس آنالی ملک محمد ...

آداملار:

-آیدین که می شود؛ ملک محمد

- سیروس که می شود؛ قارادئو

- الی که می شود؛ گونش و آلما

- شیوا که می شود؛ اژدها

- استاد که می شود؛ پیریم آتا، قوش و آشیق

- دانشجوها که می شوند؛ رقصندگان.

                                                            صحنه: موزه ایران باستان.

                                                            جام زرین حسنلو بر روی سکویی قرارگرفته است.

                                                            آیدین با گوشی همراه، فیلم می گیرد.

آیدین: بهار رختاش رو از رو درختا جمع کرده بود. درختا لخت نبودن هنوز. پاییز نبود که خزون بشه بریزه درختا برگاشون

         رو زیر پای آدما. تازه داشت می اومد. داغی تابستون و گرمی و گرما. تهران حتی آخر تابستوناش داغه.

استاد: شعر بود یا یه پز برا فالوورا؟

آیدین: استاد بیاین تو کادر، آها خوبه، خب هوای تهران گرم تر از طرفای ماست.

شیوا: طرفای ما بدتره. داغ مثل تن تب کرده. داغ شدی تا حالا؟

آیدین: ها؟

شیوا: له له بزنی.

آیدین: ...

شیوا: برا آب. بزنی تنت رو بره ته آب خیس شه وجودت نمونه گرمی و داغی.

آیدین: استاد اینجاست ها!!! نگهبونم داره نگامون ...

شیوا: بکنه. تا به جام دست درازی نکنی کارت نداره. دستت درازه تو مگه؟ طفلکی.

آیدین: جام؟!

سیروس: خوب کنار گرفتین بی خبر. خوشین شنگولا؟ جام زرین حسنلو عروس بزمه یا شیوای خوش چهره و رخ؟

آیدین: خوبی سیروس ...

الی: به به، همه هستن جز ما یکی. سلام استاد.

استاد: سلام.

سیروس: کجایی پیدات نیست؟

الی: آیدین دیده بودیش قبلا؟ وای چه شکوهی.

سیروس: بری جلوتر بیرونمون کردن ها، از ما گفتن الی جان ...

شیوا: جام که عروس باشه، کی، کی نگات کنه معلوم نیست.

الی: عاشقشم.

سیروس: مثل من که عاشقم کثیف، البته مورد من یکی جام نیست و ...

الی: بهش دست بزنم؟

آیدین: فکر نکنم اجازه بدن.

سیروس: برم هماهنگ کنم بیام ...

استاد: نه.

شیوا: چه نقش و نگارای قشنگی. منم عاشقشم.

استاد: چند بازی عشق با نقش سبو/ بگذر از نقش سبو، رو آب جو.

شیوا: عاشقش نباشم؟!

سیروس: استاد از سعدی بود؟                                                                                              1           

استاد: نه.

شیوا: عطار؟ حافظ؟

استاد: هر شعری بخونم امروز از مولانای جان خواهد بود. یا از مثنوی یا از دیوان شمس تبریزی. یک داستان هم امروز

         مدنظرم خواهد بود برای تشریح گفته هام؛ ملک محمد. خب، حالا چرا مولوی؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ ممنون که این همه

         همراهی کردین.

شیوا: استاد مولوی فوق العاده ست.

آیدین: استاد بخاطر نوع نگاه عارفانه – عامیانه ای که در شعرش هست؟

استاد: این مساله از کجا اومد تو فکرت؟

سیروس: استاد جدی نگیرین یه چیزی گفتن حالا ...

شیوا: وا ...

الی: آیدین خودت بگی بهتره ...

آیدین: نوع نگاه مولوی به عرفان در عین عالمانه بودن به زبان عامیانه مردم و کوچه بازار هست، خصوصا مثل هائی که

          می زنه، این شبیه داستان ملک محمد هست که یک داستان عامیانه ست.

استاد: عالی، انگار امروزمون شروع خوبی داشت. اما جام زرین حسنلو،

          کرد نقاشی دوگونه نقشها/ نقشهای صاف و نقشی بی صفا

          نقش یوسف کرد و حور خوش سرشت/ نقش عفریتان و ابلیسان زشت

          هر دو گونه نقش استادی اوست/ زشتی او نیست آن رادی اوست

          زشت را در غایت زشتی کند/ جمله زشتی ها به گردش برتند

          تا کمال دانشش پیدا شود/ منکر استادیش رسوا شود.

آیدین: می خواین داستان جام رو به شعرهای مولوی ربط بدین؟ الی ...

استاد: کی خونده داستانش چیه؟

شیوا: استاد نگفتین چرا نباید عاشقش بشم؟

استاد: دلا نقاش را بنگر، چه بینی نقش گرمابه/ مه و خورشید را بنگر، چه گردی گرد مه پاره.

شیوا: یعنی .............

الی: یعنی که روح اثر رو ببین و عاشقش شو.

شیوا: روح اثر؟!

استاد: این جهان دریاست و تن ماهی و روح/ یونس محجوب از نور صبوح

        تن همی نازد به خوبی و جمال/ روح پنهان کرده فر و پر و بال

        گویدش کای مزبله تو کیستی/ یک دو روز از پرتو من زیستی.

سیروس: من از پیر پاتالا خوشم نمی آد، حتی اگه عتیقه باشن.

استاد: جهان پیر را گفتم که هم بندی و هم پندی/ بگفتا گرچه پیرم من و لیک او را مریدستم.

        پیری و عتیقه مد نظر ما نیست. قصه ما قصه ی عرفان عاشقانه ست.

الی: تصاویر می خوان بگن عاشق برا معشوق هر کاری از دستش بربیاد ...                                                  2

شیوا: آیدین کجایی؟

الی: آیدین محو من نشو، بلدی داستانش رو بگو شیوا بشنوه.

شیوا: استاد من با سیروس موافقم. اینا مرده ن، زنده ها رو عشقه.

استاد: نمی شنوین؟ این داره حرف می زنه.

الی: اگه باشه گوش شنوایی حالا.

سیروس: استاد داستان چیه کلا؟

استاد: هر ظاهر درونی داره. برای رسیدن به درون اول باید ظاهر را دید. روح هر اثر را باید شناخت، منتهی پیش از آن باید

        جسمش را دید و بررسی کرد. این جام جسمه، تصاویر روی جام روح یک داستان. بقول مولوی:

        اولا خرگاه سازند و خرند/ ترک را زان پس به مهمان آورند

        صورتت خرگاه دان، معنیت ترک/ معنیت ملاح دان، صورت چون فلک.

        وقتی اشعار مولوی خوب بررسی شه متوجه این نقطه باید شد که از نظر مولانا نهایت خوبی توره آک شدن هست،

        تورک شدن. توره آک یعنی نظم روشنائی، نهایت نورانیت. کلمه تورک در اصل به این معناست. مولوی می گه اول عالم

        مادی بعنوان جسم هستی آفریده شد و پس از آن تورک بعنوان نهایت خوبی ها مثل مهمانی بدانجا پای گذاشت. امروز

        قصد ما رسیدن به اصل داستان جام هست. روشنائی و آگاهی. آک در زبان توره آکی به معنای نورانیت و آگاهی ست.

        بصیرت را بصیرت تو، حقیقت را حقیقت تو/ تو نور نور اسراری، تو روح روح را جانی.

        خب، حالا حقیقت داستان حک شده بر جام رو کی بلده؟

آیدین: الی مثل من اهل آذربایجان هست. انگار قبلا چیزهایی در این مورد شنیده و خونده. الی ...

الی: آیدین برای تو هم تعریف کرده بودم ...

استاد: الی. آیدین. ما منتظریم. من به عنوان استاد و شما به عنوان دانشجویان هنر، با کمک هم، داستانی نقل خواهیم کرد. من

        راوی قسمتی از داستان خواهم شد، الی تو و آیدین هم روایت خودتان را داشته باشید تا با هم پیش ببریم داستان را.

        بچه ها هم کمکمان خواهند کرد.

                                                            تصاویری از زوایای مختلف جام زرین حسنلو. این تصاویر در جاهای

                                                            مختلف نمایش تکرار خواهند شد.

ملک محمد: گفت آفریدمت. گفتم از ازل بودم. گفت بر جامی حک کردمت بمانی تا ابد. گفت زندگانی از آن تو، زندگی کن.

                 گفتم زندگانیم را بر جام حک کرده ای بماند جاودانه؟ دست مریزاد. کیستی تو؟ گفت مرا از هنر آفریده اند، نام

                 من عشق است.

                                                            رقصندگان رقص آئینی آفرینش را انجام می دهند.                       

                                                            آشیق ساز می زند.

آشیق: من اینک به آن روزگار بازگشته ام. پادشاهم. سه سیب مانده بر درخت جاودانگی و من، پادشاه پدر، دو فرزند پسر را

         نگاهبان درخت کردم سیبها از شاخه نیفتد. دیوی دو سیب را چید به گاه نگاهبانی آن دو تن پرور تنبل.

         اینک فرزند سوم من، ای ملک محمد،                                                                               3

         من پادشاه اورآرتیرها،

         تو را خوانده ام کمان و تیر برگیری و نگاهبان درخت و سیب باشی.

          بوگون گرک آس آنالی قالاسی سنه گووه نسین. اوخ دا سنین یای دا سنین.

ملک محمد: من به سن کوچک ترین فرزند توام پدر پادشاه. ناتوان تر از دو برادر بزرگتر خویش. این بار بر من گران نیست؟

                دوست ندارم خجالت زده باشم چون برادرانم، نگاهبان سیب جاودانگی نباشم بهتر است ...

آشیق: تو را اراده پولادینی است. شک مکن.

ملک محمد: ایمانتان را دوست دارم.

آشیق: من نیز اراده ی تو را فرزندم.

ملک محمد: شرایط پیش روی را چگونه باید ببینم؟

آشیق: در تو نوری است، روشنائی آن نور راهنمای تو در سختیها خواهد بود. هرگاه تصمیمت را کامل گرفتی و اراده کردی

        آغاز کنی، مترس گام در راه بنه.

ملک محمد: شما چنین می پندارید؟

آشیق: آری فرزندم، آری.

ملک محمد: حال که چنین است، حال که شما به توان این فرزند کوچک تان باور دارید پس من نیز ایمان می آورم. پادشاها،

                پدر، این به من واگذارید. دیده برنخواهم داشت از آن سیب. دو سیب را به نگاهبانی برادرانم از درخت جاودان

                ربوده اند، اما با شما عهد می بندم اگر سیبی دیگر ربوده شود، من، ملک محمد، پسر کوچکتان تا بازنگردانمش

                پای به درگاه همایونی تان نخواهم گذاشت. این هم قطره ای از خونم به نشانه پیمان.

                سوز وئریرم، سن امین اول آتام.

آشیق: محمد حبیب کائنات است و سرور انس و جن و فخر زمین و زمان. با طلوع خورشید اسلام این نام جهانی شد.

        اما ملک محمد. آن جوان به آن دوره ای که قلعه ی آس آنای آس اوربایجان از آن اورآرتیرهای توره آک بوده هر چه

        نامیده می شده، با تابش روشنائی دین محمد، رسول آخرین الله، یگانه خدای ازلی و ابدی، نامش شد ملک محمد.

        نام قهرمان اورآرتیرها هر چه بوده، بر جام از نام هیچ نشانه ای نیست. 

                                                            تصویری از ملک محمد کمان بدست، حک شده بر جام.

                                                            آلما چون درختی ایستاده است. سیبی در دست دارد.  

                                                            ملک محمد کمان در دست نگاهبان درخت و سیب جاودانگی است.

ملک محمد: دور شو از چشمان سنگین ای خواب. با پدر عهدی بسته ام. اگر سرم رود بر عهد خواهم ماند. شرف مرد بسته به

                پاسداشت سخنی است که بر زبان آورده. اینک منم نگاهبان درخت جاودان تا سیب بماند بر شاخه و دست

                ناپاک اهریمنی نرسد بر آن. دور شو خواب از من. دور شو. چه سنگین است هجوم خواب بر دیدگانم. بگذار

                انگشت به زخم خنجری و این نمک درد گیرد تا خواب دور سازد از من. چه دردی دارد این زخم، لیک از درد

                سرزنش های پدر کم از کم است و ناچیز. من او را، پدرم پادشاه را، ناامید نخواهم کرد.               4

                اوزاق گز یوخا گوزله ریمدن. اوزاق گز.

                                                            قارادئو می خواهد سیب را بدزدد.

                                                            ملک محمد با قارادئو درگیر می شود.

                                                            قارادئو در حالیکه درمی رود با خنجری سیب را از درخت جدا می کند، اما

                                                            دستش با خنجر ملک محمد زخمی می شود.

                                                            آلما حیران این سو و آنسو در حرکت است.

                                                            قارادئو در این گیر و گرفت گاهی هویدا و گاه از دیده ها ناپدید می شود.

ملک محمد: آهای  بد ذات دیوک دزدکردار، تا آنسوی زمین هم بگریزی دنبالت خواهم آمد. این رد خون آن دیوک بدذات

                نیست؟ باید رد خونش را بگیرم و از پی او بروم. حتی شده اگر اسب بتازانم. بتاز اسب تیزپای من.

                آس توره لر آتی، آیاق چال یئره. قیرآتیم اوچمالی اولسان اوچ دالیسیجاق کوتو دئوین.

قارادئو: گمان کرده به همین راحتی خواهد توانست به من رسد؟ زهی خیال باطل.

ملک محمد: چند قدم بیشتر دور نیستم از او. باز ایست از تلاش بی فرجام دیوک زشت کردار ...

قارادئو: آغاز نکرده در پی فرجامی؟

ملک محمد: با نور تاریکی رفتنی است.

قارادئو: اگر بتواند دوام آورد، نور.

ملک محمد: چشمهایت را باز کنی خواهیش دید.

قارادئو: بهتر آن است فراموشش کنم.

ملک محمد: اینک این روشنائی من.

قارادئو: و این هم جادوی من.

ملک محمد: آه، اسبم از نفس افتاد. باز باید بتازم. باید گاری و گاری کشی بیابم.

قارادئو: و این جادوی دوم من.

ملک محمد: آه، گاری کشم از نفس افتاد.

قارادئو: گفتم هنوز ترفندها در چنته دارم و تو از آن بی خبری. گفت ترفندهایت یکی یکی بر باد خواهم داد. گفتم من،

          دیو سیاهی هایم. ردم را هیچ کس نتواند گرفت. سیاهی ها خانه ی من است. کو چشمی که در سیاهی بتواند دید؟

ملک محمد: اینک اگر اسبی نیست گاو نری را گاری کش گاریم خواهم کرد، که، نتوان ماند. باید تاخت از پی آن دیو. بتاز

                گاو نر، بتاز.

قارادئو: باز نماند و آمد. لعنت بر او. نباید سیب را از دست دهم.

ملک محمد: آشکار شو. رخ در رخ. من، اینجا ایستاده ام.

قارادئو: او رهایم نخواهد کرد. باید به دنیای پایین روم تا گمم کند. دنیای سیاهی ها. این هم جادویی دیگر از من.

                                                            آلما رقصی آغاز کرده است؛ انگار سقوط از آسمان را تجربه می کند.                                                         

                                                            ملک محمد پشت دیواری نامرئی گرفتار شده و نمی تواند جلو برود.

                                                        آشیق ظاهر می شود.

آشیق: اینک تو، ملک محمد، بر آستانه ی دنیای دیگر ایستاده ای.                                                          5

ملک محمد: دنیای دیگر؟

آشیق: نمان. تجربه اش خواهی کرد. برو.

ملک محمد: راه از بیراهه چگونه بازشناسم؟

آشیق: درون تو نوری زنده خواهد شد با نوشیدن باده این جام. باده ی نابی رسیده از روز الست.

        بو ایچملی نی، آل آس گونو تانری وئریب اینسانا. او گونونه آس آل دیین گون.

        روز ازل این ناب شراب را خدای یگانه هدیه راه انسان نموده است. بنوش. راه را خواهی شناخت به مستی این باده. هر

        کجا بیراهه روی، اوضاع اطرافت، سخت آزارت خواهد داد، بی نور خواهی شد.

ملک محمد: در آن بی روشنی چگونه راه بیابم از بی راه؟

آشیق: هر زمان دیدی علیرغم خستگی و ناامیدی شوق راه با خود می برتت بدان آن راه را درست رفته ای. راهت همان است.

        باید ادامه دهی.

ملک محمد: تو آس آتای منی، استاد منی. کاش همراهم باشی.

آشیق: برو. نمان.

ملک محمد: تو نیز با من همراه شو.

                                                            صدای آلما از دور بگوش می رسد. ترانه ای می خواند.

ملک محمد: چه صدایی است؟ زیباست. دلم از جای کنده خواهد شد.

آشیق: گفتم این جام. بنوش و بگذر. بی مستی باده ی جام راه به دنیای دیگر نخواهی برد. صدای آلما که آمد راهی شده بود از

         پی یافتن صدا.

                                                            ملک محمد بی آنکه متوجه باشد بدنبال یافتن صدا راهی شده است.

آشیق: در پی او، من اورآرتیر آشیقی، دو گوسفند قربانی کردم. گوشتشان از آن گرسنگان باد. ملک محمد دعای آنها را نیاز

         خواهد داشت.

                                                        تصاویری از جام زرین.

                                                       آشیق ساز می زند.

                                                           رقصندگان رقص فرورفتن در سیاهی را انجام می دهند.

ملک محمد: من انگار از رودی گذشتم، بی چرخ و گاری کش و گاو نر و استادم آس آتا. تنها. باده درون جام، نور درونم شد،

                تا در سیاهی دنیای زیرین راه از بیراهه بازشناسم.

                                                        الی به همراه دانشجویان ترانه آیریلیق را می خواند.

آیدین: اولین بار الی بود که گفت داستان این جام زرین حکاکی شده چی بوده. محو تماشای خودش بودم. گفت این دیدن

         داره.

         دئدیم گوزل سن.

الی: دئدیم آی بیتیب اوزومده؟

      گفتم خوب سیرش کن. هم تاریخه، هم گذشته تاریخ.

آیدین: گفتم با هم بودن گذشته تاریخ و تاریخ رو نفهمیدم.                                                                6

          گوزلرین آمما اولدورور منی.

الی: گفتم جام بیشتر از سه هزار سال قدمت داره. داستان نقش و نگار حک شده روی جام پیش از آفرینش توسط هنرمند

        سازنده اش، سینه به سینه نقل شده رسیده بهش، تا از داستان نقل شده نقش خیال حک کنه روی جام زرین تپه

        تاریخی حسنلوی دشت سولدوز آذربایجان.

        دئدیم اوغلان باخ بونا، گوزللیک بوندا.

                                                            تصاویر تپه حسنلوی سولدوز آزربایجان همراه با اشیا یافته شده از آنجا.                                      

آیدین: خود تپه بیشتر عمر داره. دایسون ، باستانشناس آمریکائی گفته ده دوره عمر کرده. جام مال یکی از دوره های وسطی

          است.

          من ازلدن سنه وورغونام.

الی: حفاری چند دوره قدیمی تر هنوز انجام نشده.

      آشک دیله گلمز.

آیدین: زندگی اینجا جاری بوده. شبی اما وحشیان هجوم آورده و تپه را سوزانیده اند.

         چه صحنه ای. دو عاشق در آغوش هم سوخته اند.

         او دونیامدا منله اول باری.

استاد: تمامی تپه های خاورمیانه در یک تاریخ خاص و با فاصله کمی از هم سوزانده شده اند. انگار دشمن مشترکی همه ی

        آنها را آتش زده است. تپه مشهور حسنلو یکی از تپه های آتش گرفته است. منتهی اشیای زیادی مثل همین جام زرین

        برای ماها یادگار مانده.

شیوا: یعنی نابودگری همه آنها را همزمان نابود کرده؟

سیروس: آتیششان زده. همه را با هم. مثل فیلم ها.

شیوا: چه مرگ وحشتناکی. تصور کن. من خدای جنگ و نابودی ام. یکی همچین فریادی زده. بعد، بعد دستور داده، الهام کرده

       یا چیزی مثل این، همه جا را آتش زنید. به دستور من. خدای نابودی.

سیروس: یکی هم شده سرکرده تاخت و تاز و و شمیشر کشیده و با تیرها آتش را انداخته بر سقف و بام. بسوزید در آتش،

            منم سرکرده ی فاتح.

استاد: شیخ هندو به بام برآمد/ نی تو ترکی درافکن از بامش

        کم او گیر و جمله هندوستان/ خاص او را بریز بر عامش

        طالع هند خود زحل آمد/ گر چه بالاست نحس شد نامش

        رفت بالا نرست از نحسی/ می بد را چه سود از جامش

        بد هندو نمودم آینه ام/ حسد و کینه نیست اعلامش.

        خدایگان سیاه در اشعار مولوی به شکل هندویان سیاه پرست جلوه کرده اند که همیشه تاریخ، از ازل تا ابد، دشمن نور

        و روشنائی و سپیدی خواهند بود و سلاحشان را برای از بین بردن آک پرستان و روشنی خواهان جهان بکار خواهند

        گرفت. آتش زدن هستی انسانها و تمدن ها یکی از روش های آنها در طول تاریخ بوده است. اینها در هر لباسی باشند

        دشمن نورانیتند.

آیدین: اینجا، در تپه حسنلو نیز همچون دیگر تپه ها آتشی انداخته اند بر هستی مردمانشان. مرگ را هدیه آورده اند.    7

استاد: مرده تر از تنم مجو، زنده کنش به نور هو/ تا همه جان شود تنم، این تن جانسپار من.

         از مرگ و نیستی گفتیم. اما اگر در جام و نقش و نگار آن دقیق شویم بیش و پیش از هر مساله ای با زندگی روبرو

         هستیم.

         پایین جام صفحه شطرنجی حک شده است. مست از شراب الست چهار قوچ هر یک صفحه این شطرنج را در امتداد

         زمان بی زمان پیش می برند، مثل زمین در گردشش بدور خورشید روشنائی بخش. ابدیت محض.

          آیدین و الی ادامه بدین لطفا.

                                                            الی جام در دست به همراه رقصندگان می رقصد. رقصندگان و الی انگار در                                                             حال ساخت جام هستند.

صدای الی: دئدیم یاشا.

صدای آیدین: یاشادیم جام اوسته ایللر بویو.

                                                            تصاویر روی جام.

                                                            آلما به صلیب کشیده شده است.

                                                            قارادئو کنار آلما دراز کشیده و بخواب رفته است.

                                                            ملک محمد هویدا می شود.

ملک محمد: کیستی تو چنین در بند و زنجیر؟ توئی که چون خورشیدی سپید در کنار این دیو سیاه رخی!؟

آلما: خورشید ربوده شده.

ملک محمد: بازت خواهم گرداند، به آسمان. راست بگو با من، افسانه مباف. کیستی؟

آلما: اول رهایم کن. این دیو هراسناک و برادرانش نگاهبان منند و خواهرانم.

ملک محمد: برادران دیو کجایند؟

آلما: هر کدام در اتاقی پیش خواهرانم بخوابند.

ملک محمد: گمان نکرده اند گذر من اینجا خواهد افتاد.

آلما: اینجا جایی برای آدمیزادگان نیست.

ملک محمد: بیدارش کن. باید با او گفتگو کنم.

آلما: گفت و شنودی با دیو؟

ملک محمد: پیش از آنکه دست به شمشیر برم.

آلما: او هیچ منطقی را برنخواهدتابید.

ملک محمد: با این همه من با او حرف خواهم زد.

آلما: سودی در برنخواهد داشت.

ملک محمد: اگر تا به امروز تو و خواهرانت را نکشته اند پس ...

آلما: تا امروز ما غذای آنها را آماده کرده ایم، هر صبح و نهار و شام.

ملک محمد: تو کنار بایست. خودم با او صحبت خواهم کرد. آهای دیو بد رخساره، برخیز.

قارادئو: آهای دخترک مگس را بپران. وزوزش خوابم پریشان کرد.                                                      8

ملک محمد: خواب بس است. بیدار نشوی گوشهایت را خواهم برید.

قارادئو: صدای مرد در سرای من؟

ملک محمد: اگر با صاحب این صدا راه نیایی مرگت حتمیست. برخیز.

قارادئو: تو کیستی از مرگ چون منی دم زنی؟

ملک محمد: آه تو همانی که از دستم گریختی! آنجا، روی زمین گریختی، اینجا چه خواهی کرد؟ سیب درخت جاودانه ی 

                پدرم پادشاه کجاست؟

قارادئو: میهمان ناخوانده داریم انگار. خوب است. دخترک آماده باش، حتم دارم تن این را خوب خواهی پخت.

ملک محمد: پس آنکه سیبم را برگرداندی، تن تو اما طعمه ی ماران و موران زیر زمین خواهد شد. این نیز با من برخواهد

                گشت.

قارادئو: زهی خیال باطل.

                                                            قارادئو با ملک محمد درگیر می شود.

                                                            رقصندگان رقص جنگ را انجام می دهند.                                                          

                                                            ملک محمد در نهایت بر قارادئو و برادرهای او که به کمکش آمده اند غلبه

                                                            کرده و می خواهد سر از تنشان جدا کند.

                                                        آشیق هویدا شده و ساز می زند.

ملک محد: آه آشیق آس آتام. خوش گوردوک آس آتام.

آشیق: چه می کنی؟

ملک محد: این همان دیوک سیب دزد است. جای سیب را از او پرسیدم، نگفت. پس مرگ این دیو و برادرانش خواهم جست

               سیب جاودانگی بیابم و بازگرداندنم.

آشیق: آنها را مکش.

ملک محمد: پلیدی را رها کنم؟

آشیق: در بندشان کش.

ملک محمد: اینها آزاد شوند دست به همان زشتی نخواهند آلود؟

آشیق: با خودشان خواهد بود چه کاری انجام دهند.

ملک محمد: پس چرا رهایشان کنم؟

آشیق: قرار هست تو سیب ربوده شده را بازگردانی. بدی را با بدی جواب ندهی خوب است.

ملک محمد: خواهان دوام بدی باشم؟

آشیق: به زنجیری گرفتارشان کن. اگر آنها را بکشی و بعدها پشیمان شوی زنده نخواهند شد. قول برگرداندن سیب یادت

        نرود.

ملک محمد: تو دل نازکی. نمان اینجا که سر بریدن آنها را ببینی. این دختر و خواهرانش را با خود همراه ببر.

آلما: ما را؟

ملک محمد: با او همراه شوید. حیرت زده نگاهم مکن. خواهرانت را با خود همراه کن. بدرود آشیق.

آلما: صبر کنید. انبار دیو پر است از یاقوت و مروارید و زمرد.                                                          9

ملک محمد: با چشمان چون توئی، مرا به زر و زیور نیازی نیست.

آلما: مردمان چه؟ آنها که عاشق چشمهای من نیستند.

آشیق: حرف خوبیست. مردم محتاج این زیورند.

ملک محمد: اینها را هم با خودتان ببرید ...

آلما: ببرند.

ملک محمد: تو هم با آنها راهی خواهی شد.

آلما: سرنوشت من را تو رقم نخواهی زد. تا ناپدید نشده ام چیزی از من نخواهی خواست؟

ملک محمد: ناپدید شوی؟ راستی نگفتی کیستی؟

آلما: من همان سیبم.

                                                            آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: آه چه شد؟

                                                            ملک محمد با عصبانیت سر دیوها را از تن جدا می کند.

آشیق: تو هنوز خامی. راه بسیاری باید بروی تا برسی. آمده بودم از اشتباه بازت دارم. حال باید به جهانی پایین تر بروی.

ملک محمد: وای بر من.

آشیق: آوردن سیب یادت نرود. اینک با انجام این بدی، به جهانی پایین تر پرتاب خواهی شد. آنجا، دو قوچ روبروی تو قرار

         خواهند گرفت. به نبردی با هم. اگر بر روی قوچ سپید بپری به دنیای روشنائی پرتابت خواهد کرد و اگر بر روی قوچ

         سیاه بپری مسافر جهانی پایین تر خواهی شد. هفت مرتبه پایین از جهان روی زمین. من دیگر باقی راه با تو نخواهم

         بود. هر جا ماندی خدای آسمان و زمین، اولوآک، آس خدا را صدا بزن. در روشنائی ها منتظرت خواهم بود تا باز آیی.       

ملک محمد: کجا راه افتادید؟ پس جواهرات چه؟

آشیق: ما توان بردن آنها را نداریم. خواستی در بازگشتت بیاورشان.

                                                            آشیق به همراه خواهران آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: به جهانی سیاه تر پرتاب شدم. برای رهائی منتظر ماندم. شبها و روزهای بسیار. گرسنه و تشنه. هر روز بیشتر از

                پیش. من دور از آسمان دیده به راه داشتم. دیگر از یافتن سیب ناامید شده بودم. هیچ راهی برای رفتن نبود.

                تاریکی مطلق. روزی، شاید هم شبی، دو قوچ آمدند.

                                                           رقصندگان رقص چوپان را انجام می دهند.

ملک محمد: یکی سپید و دیگری سیاه. رو در روی هم. شاخ در شاخ و کارشان جنگ با هم. خسته از دنیای زیرین خواستم

                روی قوچ سپید بپرم. گرسنگی و تشنگی رمقی برایم نگذاشته بود. من بی آنکه خود بخواهم بر روی قوچ سیاه

                پریده بودم و سیاهی های پایین تر زندگی سرنوشتم شده بود.

                                                            ملک محمد بی هوش گوشه ای می افتد.

استاد: مرغان ضمیر از آسمان اند/ روزی دو سه بسته ی زمین اند.

        زندگی بر زمین با آب و گیاه و گوشت و هوا میسر است و بی آن زندگی ممکن نیست. انسان باید که روزی خود

        بجوید تا گرسنه نماند و تشنگی نکشد. این درست، اما فرزندان آدمی فراموش کردند این جهان برای گذر     10

        است، نه جای ماندن و خوردن و خوابیدن و آشامیدن.

        ای قوم از این سرای حوادث حذر کنید/ خیزید سوی عالم علوی سفر کنید

        جان کمال یافته در قالب شما/ وانگه شما حدیث تن مختصر کنید

        عیسی نشسته پیش شما وانگه از سفله/ دلتان دهد که بندگی سم خر کنید؟

        ای روح های پاک در این توده های خاک/ تا کی چو حس اهل سقر مستقر کنید؟

        دیر است تا دمامه دولت همی زنند/ ای زنده زادگان سر از این خاک برکنید.

        و این عشق است که آدمی را از بسته و دلبسته ی خاک بودن آگاه خواهدساخت و در دلش توفانی بپاخواهد کرد تا

        برود بسوی معشوق و بیابدش اگر هزاران هزار راه میانشان باشد. این راه عرفانی عشق است. عشق است.

        جان عاشق لامکان و این بدن سایه الست/ آفتاب جان به رقص و این بدن پا کوفته.

                                                            ملک محمد با صدای ساز از خواب بیدار می شود و حیران اینسو و آنسو

                                                            می رود تا صدا را بیابد اما خسته می شود و می ماند.

ملک محمد: باز سیاهی و سیاهی و تاریکی. پس و پیش راه ناپیدا و من رهگذر خسته این سیاهی. نوری نیست روشن کند راه

                تا من مانده در خود، راه از بیراهه بازشناسم. کجا روم؟ کجا دوم؟ کجا شوم؟ اینسو؟ آنسو؟ کدامین سو؟ چه

                گرسنه است جان و تنم.

                                                            ملک محمد می جوید و می جوید و می جوید.

صدای استاد: جسم نبود و جان بدم، با تو بر آسمان بدم/ هیچ نبود در میان گفت من و شنود من.

                 آس آل بود، ازل، آنجا که سهم انسان یکی بودن با ذات حق بود. الست، آل آس. خدا نوشت و انسان سرنوشت

                 را پذیرفت. این آغاز بود. به دنیای ماده اما انسان جداشده از خدا زندگی باید می کرد. اینجا، به دور از آسمان

                 خدا ، آری اینجا و بر زمین انسان درد نان دارد و گرسنگی و تشنگی. ملک محمد نیز گرفتار خاک شد و نیازمند

                 گندم و آب، تا زنده ماند.

                                                            ملک محمد همچنان در جستجو این سوی و آن سوی می رود.

                                                            رقصندگان رقص شخم زمین را انجام می دهند.

                                                            ملک محمد ترانه خوان مزرعه ای را شخم می زند.

ملک محمد: دیریست به کار کشت و برداشتم از خاک. قوت لایموت آدمی. گندم. کار سختیست. گاو نر می خواهد و مرد

                کهن. و من هر روز زمینهای بیشتری را از آن خود می کنم. تمامی خاک را شخم خواهم زد. تمامی خاک ها را.

                 این خاک را با اسیر خود کردن تمامی موجودات از آن خود کرده ام. مثالش سلطان حیوانات، شیر، شیر نر، آنجا

                 نشسته و دارد نگاهم می کند. من سلطان خاکم، که، تنم از این خاک است. خاک روی زمین جسمم را بوجود

                 آورده و وطن دوم من است، پیش از آن نیز، بهشت الست منزل اولین من شد. اینجا، خاک، اما به زحمتی که

                 برای آبادانیش کشیده ام به تمامی از آن من است. کار سختی است اما من از پانخواهم نشست و تمامی خاک را

                 شخم خواهم زد. با تمامی خستگی ها و جان کندن ها و گرسنگی ها و تشنگی ها. وای که چه تشنه ام.              

                                                            آلما می گذرد.

                                                            ملک محمد با دیدن آلما از کار بازمی ماند.                     11

ملک محمد: کیستی تو؟

آلما: کشتگر انگار خسته ای. حتم دارم خسته ای. نبودی چشمان از حدقه درآمده ات توان حرکت داشتند و بر چهره من چنین

       ثابت نمی ماندند.

ملک محمد: صدایت دلنشین تر از رخساره ات هست. می دانی، گوشهایم نیز چون چشمهایم از حرکت بازماندند.

آلما: بس که خسته ای. از کار ...

ملک محمد: نه ...

آلما: وای بر من.

ملک محمد: مگریز از من.

آلما: دیوانه ای؟

ملک محمد: نه ...

آلما: پس از چه اینگونه حیران بر رخساره ام مات مانده ای و با من همراه شده ای؟

ملک محمد: بس که زیبائی و خوش سخن. نگفتی کیستی؟

آلما: بروم. دیوانه است.

ملک محمد: از چه دیوانه ام خواندی؟ آخر دیو کجا عشق داند؟

آلما: چه حرفها. دیوها عاشق دیو شوند.

ملک محمد: تو دیوی؟

آلما: ...

ملک محمد: من چه؟ دیوم؟

آلما: شبیهشان نیستی.

ملک محمد: بودم عاشق دیو می شدم. خود گفتی. من آدمیزاده ام، عاشق تو. تو کیستی؟

آلما: باید بروم. دیرم شد.

ملک محمد: باز راه افتاد برود. کجا با این همه تعجیل؟

آلما: من آخرین بازمانده شهرم. شاهدختم. باید بروم پیش اژدها. نروم مردم شهرم از تشنگی خواهند مرد.

ملک محمد: آه، چه تشنه ام من.

آلما: راه آب بسته ست. اژدها راهش را بسته. من باید بروم تا باز شود راه آب.

ملک محمد: برای من هم آبی خواهی داد؟

آلما: نه.

ملک محمد: مگر عشق است که پس زدی؟ چند چکه آب این همه ناراحتی دارد؟ دست کم به دروغ بگو سیرابم خواهی کرد.

آلما: آب پس از مرگ من ...

ملک محمد: از مرگ مگو، از عشق بگو ...

آلما: این چقدر عشق عشق می کند. دیوانه. بروم.

ملک محمد: باز راه افتاد برود. کجا آخر؟

آلما: من قربانی آخرین آبم. اژدها تا مرا نکشد راه آب بسته خواهد ماند.                                                 12

ملک محمد: شوخی بود؟

آلما: قانون شهرم را گفتم دیوانه، شوخی کجا بود در این احوالاتم.

ملک محمد: این چه قانونی است؟

آلما: قانون نوشته شده ی بین ما و اژدهاست.

ملک محمد: کجاست این کج آئین اژدها؟ مگر شهر شما مرد ندارد؟

آلما: پهلوانانمان را شکست داده، باقی زورشان به اژدها نمی رسد. شاید هم بر ترس از اژدها.

ملک محمد: من با او درخواهم افتاد. راه بیفت و اژدها را نشانم ده.

آلما: خواهدت کشت.

ملک محمد: مگر تو را نخواهد کشت؟

آلما: من برای نجات و سیرابی شهر جانم را فدا ...

ملک محمد: من هم برای نجات چون تویی عشق.

آلما: باز گفت عشق.

ملک محمد: خوبست که می گویم.

آلما: حالا که مدعی عشقی راه بیفت. باید دید چند مرده حلاجی وراج عاشق.

                                                            ملک محمد و آلما بسوی اژدها می روند.

                                                            ملک محمد با اژدهایی که ماسکی شبیه چهره خود ملک محمد بر رخ دارد

                                                            می جنگد. در نهایت اژدها می گریزد.

ملک محمد: این از راه آب مردم شهر. باز شد. اژدها گریخت. حالا به من، عاشق رخساره ی زیبایت، بگو کیستی ...

آلما: من همان سیبم. اگرم خواهی باید بجوئی و بیابی.

                                                            آلما ناپدید می شود.

                                                            تصاویر روی جام.

استاد: دو شخص در این وجود در جنگ اند/ تا بخت که را بود، که را دارد دوست.

        در اصل انسان با خود و نفس خود و خواسته های خود در جنگی ابدی است. شیطان در روح لانه دارد.

        نفس و شیطان هر دو یک تن بوده اند/ در دو صورت خویش را بنموده اند.

        شهوت آدمی را به حیوان و در نهایت به شیطان تبدیل خواهد کرد. شهوت و خواسته سیرنشدنی آدمی. در هر زمینه ای.

        زانکه خوی بد بگشته ست استوار/ مور شهوت شد ز عادت همچو مار

        مار شهوت را بکش در ابتدا/ ورنه اینک گشت مارت اژدها.

        در جان هر انسان اژدهائی است که او را به خویش کشاند تا شیره ی جانش کشد. ملک محمد با پا گذاشتن جهت

        رهانیدن عشقش توانست اژدهای وجودش را فراری دهد. اژدها اما زنده بود هنوز.

ملک محمد: آشنائی دیدم و ندیدم از پس آن دیدار جانبخش و روح افزا. ناهویدا سودائی شد، به خیال انگار. اینک منم تنها و

                 بی کس. نه دلخوش به تنگ جای اینکم، نه همدمی گیرد غبار از جان و روحم. آهای زیبا روی برگرد.  13

                 نیست. یک زمانی، آن دم که راهی این سفر شدم، آشیق آس آتایم راه بلد و کمک حالم شد، بگذار صدایش زنم،

                 شاید از گوشه ای برون آید و راهم نماید. آهای مرد روشن بین، آهای آشیق راه بلد. آهای، کجایی تو؟ آشیق

                 راهم نما، که سخت مانده و بی چاره گشته ام در این ظلمت بی پایان. آهای. آهای. از او نیز اثری نیست. چه

                 کنم اینک؟ خودم را راهی راهی کردم ناشناخته. اینک نه راهی به پیش دارم و نه می دانم از کجا آمده ام. دست

                 به هر طرف برم از دستگیری خبر نیست. به نگاهبانی سیبی خواب بر خود حرام کردم، دیوکی بدکار سیب از

                درخت ربود و من از پی یافتنش کارزاری آغاز کردم با راه. نماندم و آمدم. اینک در پس جنگ و رویارویی با

                اژدها و دیو و سرنوشت، خواهان رهسپاری ام تا در تاریکی نمانم و خورشید را باز بر آسمان نظاره کنم. چه کنم

                اینک؟ جان خسته را به امید کدامین مژده از خاک برگیرم باز؟ آهای زمانه سخت اینگونه ماندن، آهای راهگشائی

                که راه از بیراهه نشانم دهد، چه کند این خسته ی رنجور؟

                چنین ناامید نتوان زیست. این خود مرگ است. صدای مرگ را در تک تک استخوانهایم می شنوم. صدای مرگ

                را در درون تن و روان و روحم می شنوم. نه، این نباید روی دهد. نباید چنین زار و ناتوان بمیرم. من نور و

                روشنائی را خواهم یافت. دوباره جان خواهم گرفت. دوباره راه خواهم افتاد. دوباره و هزارباره. صدای مرگ

                جان و روحم را بشنوم هم نباید ناامید شوم، که، مرگ من خواست آفریننده من نیست. بی شک اویی که مرا به

                جهان آورده راهی برای برون رفتم از این ظلمت سرا نیز آفریده. باید از او بخواهم.  

                آس آنا تو ای مادرخدای پیام آور از اولوآک، راهم نما. فرشته ی پاک خدا با او بگو انسانت تنهاست.

                آنام آس آنام آس آنام آس آنام آس. سن منه بویوک آسسان. آسان، آسان، آسان. چاغیران سسی می، ائشید منیم

                اولو آسیم، اولو آکیمین یولون گوستر منه. اولوآس، اولوآک یول آچ منه. آک لارا چیخان بیر یول.

                                                            تصاویر روی جام.

استاد: فلک از بهر عاشقان گردد/ بهر عشق است گنبد دوار

        نی برای خباز و آهنگر/ نی برای دروگر و عطار.

        ملک محمد که تمامی خاک را شخم زد و گندم درو نمود، با عشق چشم به زیبائی ها گشود. چشم گشود، اما به دنیای

        سیاه زندگی این جهانی، عشق بی معنا بود. با اژدهای عشق ناآشنای عشق دزد رخ در رخ شدو جنگید. او، اما در نهایت

        با سایه خویش روبرو شده بود. آن قسمت از وجود خود که چون اژدهائی بدکاره است و زشت. اینک او باید از سایه

        خود بگریزد، از سیاهی وجودش. او باید راهی به دنیای روشنی ها بیابد، برای رهائی از دوزخی که در آن گرفتار بود.

        دوزخ است آن خانه کان بی روزن است/ اصل دین ای بنده روزن کردن است.

        روزنی باید جست از برای بیرون رفت از تاریکی.

        گرچه رخنه نیست عالم را پدید/ خیره یوسف وار می باید دوید

        تا گشاید قفل و در پیدا شود/ سوی بیجایی شما را جا شود

        آمدی اندر جهان ای ممتحن/ هیچ می بینی طریق آمدن

        تو ز جایی آمدی وز موطنی/ آمدن را راه دانی هیچ نی

        گر ندانی تا نگویی راه نیست/ زین ره بیراهه ما را رفتنی ست.

        ملک محمد در آستانه آخرین نبرد خود قرارداشت. نبرد پرنده جان که عاشق آسمان و پرواز بود با اژدهای تن   14

        که عاشق خاک بود و ماندن و نرفتن.

        آن مار زشت را تو کنون شیر می دهی/ نک اژدها شود که به طبع آدمی خوری ست.

        در ناخودآگاه او کسی انگار گفت با او؛

        خوی ملکی بگزین، بر دیو امیری کن/ گاو تو چو شود قربان، پا بر سر گردون نه.

        ملک محمد نتوانست دوام بیاورد. تن او جان و روحش را سخت دربرگرفته بود و او در پی رها کردن جان و روحش

        از اسارت بدن بود. تا بتواند پرواز کند و بر زمین بازگردد.

                                                            مار، که همان اژدهاست، بسوی لانه قوش در حرکت است.

                                                            جوجه های قوش در تب و تابند.

                                                            ملک محمد با شنیدن صدای جوجه ها متوجه حرکت مار بسوی لانه قوش

                                                            می شود.

                                                            رقصندگان رقص جنگ انجام می دهند.

                                                            ملک محمد با مار درگیر می شود و درنهایت مار را می کشد.

                                                            ملک محمد از بس خسته است، بی هوش بر زمین می افتد.

                                                            قوش از آسمان پائین آمده و متوجه ملک محمد شده، می خواهد با سنگی

                                                            او را بکشد اما با سروصدای جوجه هایش متوجه لاشه مار شده و پی به

                                                            اصل موضوع می برد.

                                                            ملک محمد از خواب بیدار می شود.

قوش: خوب خوابیدی دوست نجات گر جوجه های من.

ملک محمد: خرسندم جوجه هایت سالمند و من دوستی چون تو پیدا کرده ام.

قوش: تو نبودی مار آنها را خورده بود.

ملک محمد: نوبت قبل از دستم گریخته بود این اژدهای زشت کردار. باید با او حسابم را پاک می کردم.

قوش: اینک نوبت من است کاری برای تو بکنم.

ملک محمد: کجا بودی که مار سراغ جوجه هایت آمده بود.

قوش: از پی یافتن غذا برای آنها روی زمین رفته بودم.

ملک محمد: آه دنیای روشنائی. چه دلتنگ دیدنتم زمین. دلتنگ دیدن خورشید و ماه و ستارگانم. دلتنگ دیدن آدمیانم. چه خبر

                از آنجا؟

قوش: روزگار را خوب ندیدم. گرسنگی و بیماری بیداد کرده بر روی زمین. مردمان آنجا دارو و غذا ندارد، یعنی مردمان نه

         سکه ای دارند و نه جواهری تا بدهند و دارو و غذا بخرند.

ملک محمد: اینجا، در جهان زیرین زیور و جواهر بسیار است.

قوش: آنها که نمی دانند.

ملک محمد: کاش یکی باشد برایشان ببرد.

قوش: چرا تو نبری؟                                                                                                           15

ملک محمد: من به دنبال یافتن سیب جاودانگی اینجا آمده ام. چند بار یافتمش، باز گمش کرده ام. تا او را نیابم شرم دارم

               بازگردم، پیمانی با خون خود بسته ام. با پدرم پادشاه.

قوش: مرا یاد داستانی انداختی. سالیانی پیش از این خود شاهد آن واقعه بودم.

ملک محمد: بگوی.

قوش: گفتم خوب گوش فرادار. ملک محمد گفت با جان و دل خواهم شنید. گفتم من قوش بلندپروازی بودم به کوهستان

         های قاف آس. بام سرزمین آس ها. مردی را دیدم پیریم آتا نام. اینک من پیریم آتا.

                                                            آلما ظاهر می شود.

آلما: من نیز گونش. آتش.

ملک محمد: ...

قوش: سوس. دانیشما. باخ اویونا.

آلما: آی پیریم آتا.

قوش: چه کسی نام مرا بر زبان آورد؟

آلما: منم آتش، نامم گونش. خورشید.

قوش: نسوزد جانم؟

آلما: فکر جان خود باش. این کار درستی است، اما، فکر جان دیگران هم باش.

قوش: دیگران؟

آلما: مردمان بر زمین در سرما بر خود لرزانند. نه غذایی بر اودجاقی و نه آتشی برای گرم کردن جانی.

قوش: از من چه کاری ساخته است؟

آلما: مادرت نام تو را پیریم آتا نهاد، پدر و خدای آتشی تو.

قوش: باشم، این با گفته تو چه نزدیکی دارد؟

آلما: تو باید آتشی از من گونش بگیری و برای مردمان به هدیه بری.

قوش: با خدایان چه کنم؟ آنها آتش را از مردمان دریغ کرده اند.

آلما: خدایان را رها کن. تو آدمیزاده ای، مردمان محتاج تواند.

قوش: از فرمان خدایان سر بپیچم مرگم حتمی است ...

آلما: سر نپیچی هم حتمیست. این سرما امروز آنسوتر از توست اما اگر به آتشی در برابرش نایستی فردا جان تو هم از سردی

      در هم خواهد فسرد.

قوش: تا فردا خدا بزرگ است ...

آلما: خدا به مردمانی چون تو درایت و هوش داده تا گلیم خود از آب بیرون کشید، خود نخواهید او برایتان هیچ کاری

      نخواهد کرد ...

قوش: چرا من؟

آلما: تو جاودانه خواهی شد. پدر آتش خواهی شد.

قوش: ترس دارم.

آلما: هر کاری اول راه سختی دارد و ترس از ناشناخته ها. شروع شود ترست خواهد ریخت.                         16

قوش: چه باید کنم؟

آلما: این آتشی از جان من. برگیر و برای مردمان هدیه بر.

قوش: گونش گفت آتش را بگیر و به مردمان هدیه ببر. پیریم آتا آتش را گرفت و داد به مردمان سرزمینش آس. زمین از سرما

         نجات یافت. خدایان پیریم آتا را در قاف آس به زنجیر کشیدند و مرا گفتند هر روز جگر او را بخورم.

ملک محمد: آه چه سرنوشت بدی ...

قوش: من اما نه او را که زنجیرش را خوردم. هر روز کمی. روزی که جویدن زنجیر تمامی گرفت پیریم آتا را رها کردم برود

        در میان مردمان زندگی کند. خدایان نتوانستند او را از دیگر مردمان بازیابند. مرا اما به جهان زیرین فرستادند. اینجا.

ملک محمد: نتیجه داستان؟ مگر نه اینکه تو اسیر جهان زیرینی کنون؟

قوش: نام و یاد من جاودانه در دل مردمان ماندگار است. افتخار بزرگیست برای من.

ملک محمد: وای از این جاودانگی که هر چه می کشم از این نام است.

قوش: تو مردمانت را ارمغانی از زیور و جواهر خواهی برد و آنها از گرسنگی و نداری رها خواهند شد. این نامت را جاودانه

         خواهد کرد.

آلما: نه تنها نامت را جاودانه خواهد کرد که مردمان را یاد خواهد آورد مردی و مردانگی هرگز مرگ را نخواهند پذیرفت.

ملک محمد: من قول داده ام سیب جاودانه را بیابم ...

قوش: تو جاودانگی را یافته ای ...

آلما: این جاودانگی ارمغان تو به مردمانت خواهد بود.

ملک محمد: تو کیستی؟

آلما: من همان سیبم.

                                                            آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: چه شد؟  کجا رفت؟

قوش: مردمان دیده به راه دارند.

ملک محمد: باز گمش کردم ...

قوش: کمکشان نخواهی کرد؟ مردمان را.

ملک محمد: باز او را خواهم دید؟

قوش: شاید. روزی . امروز اما من می توانم به جهان بالا ببرمت. باید راه افتاد.

ملک محمد: آری شاید. خب، راست گفتی، باید رفت.

قوش: گفتم برای اطعام من گوشت و آب با خود خواهیم برد. بردیم. قرار شد او بر پشت من بنشیند و هر بار گوشت یا آب

         از او خواستم در دهانم اندازد. در آخرین منزل گوشت از دست ملک محمد افتاد. بار اول گوشت خواستم، نداد. بار

         دوم گوشت خواستم، گوشت از دستش افتاده بود. تا خواستم بار سوم دهان باز کنم از گوشت پای خود برید و در

         دهانم گذاشت. شیرین تر از گوشت های قبلی بود. فهمیدم. نگهش داشتم و در روی زمین پس دادم تا بر زخم پا بنهد،

         آن دم که گوشت از پایش برید از خود گذشتن او در نهایت بود. ملک محمد از آزمون سربلند بیرون آمد. اکسیر

         جاودانه ی از خود و از خواسته ی خود برای مردمان گذشتن، ارمغان ملک محمد بود. هرچند مردمان سرزمینش زیور

         و جواهرات او را بیشتر پسند کردند.                                                                                17

ملک محمد: گفتم مرغ خوش پرواز زندگی دوباره ام را مدیون توام. گفت خود توانستی. گفتم باز خواهمت دید؟ گفت این

                موی من، هر زمان خواستی و چیزی لازم داشتی آتشش زن، در چشم بر هم زدنی هویدا خواهم شد. گفتم او

                چه؟ گفت دستت. پرواز کرد و ناپدید شد. سیب در دستهای من بود. آلما جان.

سیروس: یعنی که قوش ملک محمد رو از جهان زیرین بالا آورد ؟

شیوا: با طلا و یاقوت و زمرد؟

سیروس: ممکنه؟ یعنی یه مرغ تونست این مسیر رو پرواز کنه؟

شیوا: با یه آدم سوار شده بر پشتش؟

استاد: نظر تو چیه آیدین؟ الی؟

الی: تصویر روی جام نشان داده تونسته.

آیدین: در شب معراج، شاه از بی خودی/ صد هزاران ساله ره کرده طی.

الی: خود چه باشد پیش او هفت آسمان/ بر مثال هفت پایه ی نردبان.

استاد: عرفان مولانا نیز همین را قبول دارد.

        نفس شومت را بکش کان دیو توست/ تا ز جیبت سر بر آرد حوریان

        چون بکشتی نفس شومت را یقین/ پای نه بر بام هفتم آسمان.

آیدین: مرغی که ز دام نفس خود رست/ هر جا که بر پرد نترسد.

استاد: در بیضه ی تن مرغ عجیبی/ در بیضه ی دری، زان می نپری

        گر بیضه ی تن سوراخ شود/  هم پر بزنی، هم جان ببری.

الی: کی بود کز قفس برون پرد/ مرغ جانم به سوی گلزاری.

سیریس: این از کجا نشات گرفته؟

شیوا: ممکنه یعنی؟

استاد: این از عشق نشات گرفته.

سیروس: عشق چی؟

استاد: پرسید یکی که عاشقی چیست؟/ گفتم که مپرس از این معانی

        آنگه که چو من شوی ببینی/ آنگه که بخواندت، بخوانی.

آیدین: عاشقی چه بود؟ کمال تشنگی/ پس بیان چشمه حیوان کنم.

الی: شاخ عشق اندر ازل دان، بیخ عشق اندر ابد

      این شجر را تکیه بر عرش و ثری و ساق نیست.

سیروس: این اشعار مولوی رو خوب دارین به جام ربطش می دین ها، مولوی اما وقتی زنده بود جام زیر خاک قرار داشته،

             سی و چند سال پیش از زیر خاک بیرون آوردنش نه!؟

شیوا: خوب گفتی سیروس جان.

الی: شد جان؟

استاد: مولوی از شمس تبریزی چیزها یاد گرفته. تبریز و تپه حسنلو با هم فاصله ای ندارند. یا شمس داستان را از     18

        نیاکانش شنیده و با مولانا گفته، یا نوشته ای داشته و با او در خواندنش شریک شده، یا چیزی شبیه این. و صد البته

        ناخودآگاه جمعی یونگ هم مدنظر باید باشد. مولوی هم به نوعی از همان قومیست که شمس و سازنده جام بودند.

        داستان ملک محمد سینه به سینه نقل شده. تا زمان مولانا و شمس. تا امروز. این چیز غریبی نیست. این قصه بر اساس

        عرفان و راه عرفانی عشق قابل تفسیر است. تن انسان چون چاهی است، روحش مرغیست. اگر طلب و عشق باشد

        روح انسان با پرورش خواهد توانست از چاه تن جدا شود و آدمی را با خود بالا برد.

        گر تو را آنجا برد نبود عجب/ منگر اندر عجز و بنگر در طلب

        کین طلب در تو گروگان خداست/ زانکه هر طالب به مطلوبی سزاست

        جهد کن تا این طلب افزون شود/ تا دلت زین چاه تن بیرون شود.

الی: اگر با پر عشق بپری پرواز ممکن خواهد بود.

      ای دل باز شکل من، جانب دست عشق او/ با پر عشق او بپر، چند به پر خود پری؟

استاد: عشق همان جاودانگیست که ملک محمد در پی آن بود. جاودانگی جان و روح.

        عشق نان مرده را جان کند/ جان که فانی بود جاویدان کند.                                            

آیدین: در پیش ذوق عشقش، در نور آفتابش/ تن چیست؟ چون غباری، جان چیست؟ چون بخاری.

الی: بی براق عشق و سعی جبرئیل/ چون محمد، در منازل کی رسی؟

شیوا: نه بابا. (به سیروس) دلم می خواد خفه ش کنم سیروس جان.

الی: عنکبوت دیو بر چون تو ذباب/ کر و فر دارد نه بر کبک و عقاب

     بانگ دیوان گله بان اشقیاست/ بانگ سلطان پاسبان اولیاست.

سیروس: ( به شیوا) منم دلم می خواد سر آیدین رو از تنش جدا کنم شیوا جان.

استاد: تو چه دانی که ما چه مرغانیم؟/ هر نفس زیر لب چه می خوانیم؟

        چون به دست آورد کسی ما را؟/ ما گهی گنج، گاه ویرانیم

        چرخ از بهر ماست در گردش/ زان سبب همچو چرخ گردانیم

        کی بمانیم اندرین خانه؟/ چون درین خانه جمله مهمانیم

        گر به صورت گدای این کوییم/ به صفت بین که ما چه سلطانیم

        چونکه فردا شهیم در همه مصر/ چه غم امروز اگر به زندانیم.

آیدین: و این ملت عشق است که همیشه ی خدا راهی دارد. راهی و دینی که در نهایت از خاک به خدا خواهد رسید.

         ملت عشق از همه دینها جداست/ عاشقان را ملت و مذهب خداست.   

الی: برای همین است که باید مست شرابی شد که از بالاست،

      قضا خواهی که از بالا بگردد/ شراب پاک بالا را بگردان.

استاد: و چنین که شدی خواهی گفت،

        باده از ما مست شد نی ما از او/ قالب از ما مست شد نی ما از او.

الی: (به آیدین) باید که جمله جان شوی، تا لایق جانان شوی/ گرسوی مستان میروی مستانه شو مستانه شو.

آیدین: (به الی) سئویرم سنی.

الی: بچه ها همه با هم، یک دو سه ...                                                                                       19

همه با هم: همه خاک شوم، خاک شوم تا ز تو سرسبز شوم/ آب شوم، سجده کنان تا به گلستان برسم

             چونکه فتادم ز فلک ذره صفت لرزانم/ ایمن و بی لرز شوم چونکه به پایان برسم

             چرخ بود جای شرف، خاک بود جای تلف/ باز رهم زین دو خطر چون بر سلطان برسم

             عالم این خاک و هوا گوهر کفر است و فنا/ در دل کفر آمده ام تا که به ایمان برسم.

آیدین: چه شعرهایی، همه عشق.

الی: چه شب شعری شد.

استاد: امروز روز خوبی بود. داستان خوبی برای شما تعریف شد. از گذشته ی این سرزمین. قصه تمام شد اما قصه همچنان

        باقیست که مولانا گفت،

        بار دیگر ما بقصه آمدیم/ ما از آن قصه برون خود کی شدیم.

                                                                                                    پایان

                                                                    98.10.18                                                                    

                                                         آس اولدوز. آس اوربایجان. اورآنا.

                20

متن نمایشنامه: آس آنالی ملک محمد ...

                                                            صحنه: موزه ایران باستان.

                                                            جام زرین حسنلو بر روی سکویی قرارگرفته است.

                                                            آیدین با گوشی همراه، فیلم می گیرد.

آیدین: بهار رختاش رو از رو درختا جمع کرده بود. درختا لخت نبودن هنوز. پاییز نبود که خزون بشه بریزه درختا برگاشون

         رو زیر پای آدما. تازه داشت می اومد. داغی تابستون و گرمی و گرما. تهران حتی آخر تابستوناش داغه.

استاد: شعر بود یا یه پز برا فالوورا؟

آیدین: استاد بیاین تو کادر، آها خوبه، خب هوای تهران گرم تر از طرفای ماست.

شیوا: طرفای ما بدتره. داغ مثل تن تب کرده. داغ شدی تا حالا؟

آیدین: ها؟

شیوا: له له بزنی.

آیدین: ...

شیوا: برا آب. بزنی تنت رو بره ته آب خیس شه وجودت نمونه گرمی و داغی.

آیدین: استاد اینجاست ها!!! نگهبونم داره نگامون ...

شیوا: بکنه. تا به جام دست درازی نکنی کارت نداره. دستت درازه تو مگه؟ طفلکی.

آیدین: جام؟!

سیروس: خوب کنار گرفتین بی خبر. خوشین شنگولا؟ جام زرین حسنلو عروس بزمه یا شیوای خوش چهره و رخ؟

آیدین: خوبی سیروس ...

الی: به به، همه هستن جز ما یکی. سلام استاد.

استاد: سلام.

سیروس: کجایی پیدات نیست؟

الی: آیدین دیده بودیش قبلا؟ وای چه شکوهی.

سیروس: بری جلوتر بیرونمون کردن ها، از ما گفتن الی جان ...

شیوا: جام که عروس باشه، کی، کی نگات کنه معلوم نیست.

الی: عاشقشم.

سیروس: مثل من که عاشقم کثیف، البته مورد من یکی جام نیست و ...

الی: بهش دست بزنم؟

آیدین: فکر نکنم اجازه بدن.

سیروس: برم هماهنگ کنم بیام ...

استاد: نه.

شیوا: چه نقش و نگارای قشنگی. منم عاشقشم.

استاد: چند بازی عشق با نقش سبو/ بگذر از نقش سبو، رو آب جو.

شیوا: عاشقش نباشم؟!

سیروس: استاد از سعدی بود؟                                                                                              1           

استاد: نه.

شیوا: عطار؟

استاد: هر شعری بخونم امروز از مولانای جان خواهد بود. یا از مثنوی یا از دیوان شمس تبریزی. یک داستان هم امروز

         مدنظرم خواهد بود برای تشریح گفته هام؛ ملک محمد. خب، حالا چرا مولوی؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟ ممنون که این همه

         همراهی کردین.

شیوا: استاد مولوی فوق العاده ست.

آیدین: استاد بخاطر نوع نگاه عارفانه – عامیانه ای که در شعرش هست؟

استاد: این مساله از کجا اومد تو فکرت؟

سیروس: استاد جدی نگیرین یه چیزی گفتن حالا ...

شیوا: وا ...

الی: آیدین خودت بگی بهتره ...

آیدین: نوع نگاه مولوی به عرفان در عین عالمانه بودن به زبان عامیانه مردم و کوچه بازار هست، خصوصا مثل هائی که

          می زنن، این شبیه داستان ملک محمد هست که یک داستان عامیانه ست.

استاد: عالی، انگار امروزمون شروع خوبی داشت. اما جام زرین حسنلو،

          کرد نقاشی دوگونه نقشها/ نقشهای صاف و نقشی بی صفا

          نقش یوسف کرد و حور خوش سرشت/ نقش عفریتان و ابلیسان زشت

          هر دو گونه نقش استادی اوست/ زشتی او نیست آن رادی اوست

          زشت را در غایت زشتی کند/ جمله زشتی ها به گردش برتند

          تا کمال دانشش پیدا شود/ منکر استادیش رسوا شود.

آیدین: می خواین داستان جام رو به شعرهای مولوی ربط بدین؟ الی ...

استاد: کی خونده داستانش چیه؟

شیوا: استاد نگفتین چرا نباید عاشقش بشم؟

استاد: دلا نقاش را بنگر، چه بینی نقش گرمابه/ مه و خورشید را بنگر، چه گردی گرد مه پاره.

شیوا: یعنی .............

الی: یعنی که روح اثر رو ببین و عاشقش شو.

شیوا: روح اثر؟!

استاد: این جهان دریاست و تن ماهی و روح/ یونس محجوب از نور صبوح

        تن همی نازد به خوبی و جمال/ روح پنهان کرده فر و پر و بال

        گویدش کای مزبله تو کیستی/ یک دو روز از پرتو من زیستی.

سیروس: من از پیر پاتالا خوشم نمی آد، حتی اگه عتیقه باشن.

استاد: جهان پیر را گفتم که هم بندی و هم پندی/ بگفتا گرچه پیرم من و لیک او را مریدستم.

        پیری و عتیقه مد نظر ما نیست. قصه ما قصه ی عرفان عاشقانه ست.

الی: تصاویر می خوان بگن عاشق برا معشوق هر کاری از دستش بربیاد ...                                                  2

شیوا: آیدین کجایی؟

الی: آیدین محو من نشو، بلدی داستانش رو بگو شیوا بشنوه.

شیوا: استاد من با سیروس موافقم. اینا مرده ن، زنده ها رو عشقه.

استاد: نمی شنوین؟ این داره حرف می زنه.

الی: اگه باشه گوش شنوایی حالا.

سیروس: استاد داستان چیه کلا؟

استاد: هر ظاهر درونی داره. برای رسیدن به درون اول باید ظاهر را دید. روح هر اثر را باید شناخت، منتهی پیش از آن باید

        جسمش را دید و بررسی کرد. این جام جسمه، تصاویر روی جام روح یک داستان. بقول مولوی:

        اولا خرگاه سازند و خرند/ ترک را زان پس به مهمان آورند

        صورتت خرگاه دان، معنیت ترک/ معنیت ملاح دان، صورت چون فلک.

        وقتی اشعار مولوی خوب بررسی شه متوجه این نقطه باید شد که از نظر مولانا نهایت خوبی توره آک شدن هست،

        تورک شدن. توره آک یعنی نظم روشنائی، نهایت نورانیت. کلمه تورک در اصل به این معناست. مولوی می گه اول عالم

        مادی بعنوان جسم هستی آفریده شد و پس از آن تورک بعنوان نهایت خوبی ها مثل مهمانی بدانجا پای گذاشت. امروز

        قصد ما رسیدن به اصل داستان جام هست. روشنائی و آگاهی. آک در زبان توره آکی به معنای نورانیت و آگاهی ست.

        بصیرت را بصیرت تو، حقیقت را حقیقت تو/ تو نور نور اسراری، تو روح روح را جانی.

        خب، حالا حقیقت داستان حک شده بر جام رو کی بلده؟

آیدین: الی مثل من اهل آذربایجان هست. انگار قبلا چیزهایی در این مورد شنیده و خونده. الی ...

الی: آیدین برای تو هم تعریف کرده بودم ...

استاد: الی. آیدین. ما منتظریم. من به عنوان استاد و شما به عنوان دانشجویان هنر، با کمک هم، داستانی نقل خواهیم کرد. من

        راوی قسمتی از داستان خواهم شد، ال تو و آیدین هم روایت خودتان را داشته باشید تا با هم پیش ببریم داستان را.

        بچه ها هم کمکمان خواهند کرد.

                                                            تصاویری از زوایای مختلف جام زرین حسنلو. این تصاویر در جاهای

                                                            مختلف نمایش تکرار خواهند شد.

ملک محمد: گفت آفریدمت. گفتم از ازل بودم. گفت بر جامی حک کردمت بمانی تا ابد. گفت زندگانی از آن تو، زندگی کن.

                 گفتم زندگانیم را بر جام حک کرده ای بماند جاودانه؟ دست مریزاد. کیستی تو؟ گفت مرا از هنر آفریده اند، نام

                 من عشق است.

                                                            رقصندگان رقص آئینی آفرینش را انجام می دهند.                       

                                                            آشیق ساز می زند.

آشیق: من اینک به آن روزگار بازگشته ام. پادشاهم. سه سیب مانده بر درخت جاودانگی و من، پادشاه پدر، دو فرزند پسر را

         نگاهبان درخت کردم سیبها از شاخه نیفتد. دیوی دو سیب را چید به گاه نگاهبانی آن دو تن پرور تنبل.

         اینک فرزند سوم من، ای ملک محمد،                                                                               3

         من پادشاه اورآرتیرها،

         تو را خوانده ام کمان و تیر برگیری و نگاهبان درخت و سیب باشی.

          بوگون گرک آس آنالی قالاسی سنه گووه نسین. اوخ دا سنین یای دا سنین.

ملک محمد: من به سن کوچک ترین فرزند توام پدر پادشاه. ناتوان تر از دو برادر بزرگتر خویش. این بار بر من گران نیست؟

                دوست ندارم خجالت زده باشم چون برادرانم، نگاهبان سیب جاودانگی نباشم بهتر است ...

آشیق: تو را اراده پولادینی است. شک مکن.

ملک محمد: ایمانتان را دوست دارم.

آشیق: من نیز اراده ی تو را فرزندم.

ملک محمد: شرایط پیش روی را چگونه باید ببینم؟

آشیق: در تو نوری است، روشنائی آن نور راهنمای تو در سختیها خواهد بود. هرگاه تصمیمت را کامل گرفتی و اراده کردی

        آغاز کنی، مترس گام در راه بنه.

ملک محمد: شما چنین می پندارید؟

آشیق: آری فرزندم، آری.

ملک محمد: حال که چنین است، حال که شما به توان این فرزند کوچک تان باور دارید پس من نیز ایمان می آورم. پادشاها،

                پدر، این به من واگذارید. دیده برنخواهم داشت از آن سیب. دو سیب را به نگاهبانی برادرانم از درخت جاودان

                ربوده اند، اما با شما عهد می بندم اگر سیبی دیگر ربوده شود، من، ملک محمد، پسر کوچکتان تا بازنگردانمش

                پای به درگاه همایونی تان نخواهم گذاشت. این هم قطره ای از خونم به نشانه پیمان.

                سوز وئریرم، سن امین اول آتام.

آشیق: محمد حبیب کائنات است و سرور انس و جن و فخر زمین و زمان. با پذیرش اسلام این نام جهانی شد.

        اما ملک محمد. آن جوان به آن دوره ای که قلعه ی آس آنای آس اوربایجان از آن اورآرتیرهای توره آک بوده هر چه

        نامیده می شده، با تابش روشنائی دین محمد، رسول آخرین الله، یگانه خدای ازلی و ابدی، نامش شد ملک محمد.

        نام قهرمان اورآرتیرها هر چه بوده، بر جام از نام هیچ نشانه ای نیست. 

                                                            تصویری از ملک محمد کمان بدست، حک شده بر جام.

                                                            آلما چون درختی ایستاده است. سیبی در دست دارد.  

                                                            ملک محمد کمان در دست نگاهبان درخت و سیب جاودانگی است.

ملک محمد: دور شو از چشمان سنگین ای خواب. با پدر عهدی بسته ام. اگر سرم رود بر عهد خواهم ماند. شرف مرد بسته به

                پاسداشت سخنی است که بر زبان آورده. اینک منم نگاهبان درخت جاودان تا سیب بماند بر شاخه و دست

                ناپاک اهریمنی نرسد بر آن. دور شو خواب از من. دور شو. چه سنگین است هجوم خواب بر دیدگانم. بگذار

                انگشت به زخم خنجری و این نمک درد گیرد تا خواب دور سازد از من. چه دردی دارد این زخم، لیک از درد

                سرزنش های پدر کم از کم است و ناچیز. من او را، پدرم پادشاه را، ناامید نخواهم کرد.               4

                اوزاق گز یوخا گوزله ریمدن. اوزاق گز.

                                                            قارادئو می خواهد سیب را بدزدد.

                                                            ملک محمد با قارادئو درگیر می شود.

                                                            قارادئو در حالیکه درمی رود با خنجری سیب را از درخت جدا می کند، اما

                                                            دستش با خنجر ملک محمد زخمی می شود.

                                                            آلما حیران این سو و آنسو در حرکت است.

                                                            قارادئو در این گیر و گرفت گاهی هویدا و گاه از دیده ها ناپدید می شود.

ملک محمد: آهای  بد ذات دیوک دزدکردار، تا آنسوی زمین هم بگریزی دنبالت خواهم آمد. این رد خون آن دیوک بدذات

                نیست؟ باید رد خونش را بگیرم و از پی او اسب بروم. حتی شده اگر اسب بتازانم. بتاز اسب تیزپای من.

                آس توره لر آتی، آیاق چال یئره. قیرآتیم اوچمالی اولسان اوچ دالیسیجاق کوتو دئوین.

قارادئو: گمان کرده به همین راحتی خواهد توانست به من رسد؟ زهی خیال باطل.

ملک محمد: چند قدم بیشتر دور نیستم از او. باز ایست از تلاش بی فرجام دیوک زشت کردار ...

قارادئو: آغاز نکرده در پی فرجامی؟

ملک محمد: با نور تاریکی رفتنی است.

قارادئو: اگر بتواند دوام آورد، نور.

ملک محمد: چشمهایت را باز کنی خواهیش دید.

قارادئو: بهتر آن است فراموشش کنم.

ملک محمد: اینک این روشنائی من.

قارادئو: و این هم جادوی من.

ملک محمد: آه، اسبم از نفس افتاد. باز باید بتازم. باید گاری و گاری کشی بیابم.

قارادئو: و این جادوی دوم من.

ملک محمد: آه، گاری کشم از نفس افتاد.

قارادئو: گفتم هنوز ترفندها در چنته دارم و تو از آن بی خبر است. گفت ترفندهایت یکی یکی بر باد خواهم داد. گفتم من،

          دیو سیاهی هایم. ردم را هیچ کس نتواند گرفت. سیاهی ها خانه ی من است. کو چشمی که در سیاهی بتواند دید؟

ملک محمد: اینک اگر اسبی نیست گاو نری را گاری کش گاریم خواهم کرد، که، نتوان ماند. باید تاخت از پی آن دیو. بتاز

                گاو نر، بتاز.

قارادئو: باز نماند و آمد. لعنت بر او. نباید سیب را از دست دهم.

ملک محمد: آشکار شو. رخ در رخ. من، اینجا ایستاده ام.

قارادئو: او رهایم نخواهد کرد. باید به دنیای پایین روم تا گمم کند. دنیای سیاهی ها. این هم جادویی دیگر از من.

                                                            آلما رقصی آغاز کرده است؛ انگار سقوط از آسمان را تجربه می کند.                                                         

                                                            ملک محمد پشت دیواری نامرئی گرفتار شده و نمی تواند جلو برود.

                                                        آشیق ظاهر می شود.

آشیق: اینک تو، ملک محمد، بر آستانه ی دنیای دیگر ایستاده ای.                                                          5

ملک محمد: دنیای دیگر؟

آشیق: نمان. تجربه اش خواهی کرد. برو.

ملک محمد: راه از بیراهه چگونه بازشناسم؟

آشیق: درون تو نوری زنده خواهد شد با نوشیدن باده این جام. باده ی ناب از روز الست.

        بو ایچملی نی، آل آس گونو تانری وئریب اینسانا. اونا آس آل دیین گون.

        روز ازل این ناب شراب را خدای یگانه هدیه راه انسان نموده است. بنوش. راه را خواهی شناخت به مستی این باده. هر

        کجا بیراهه روی، اوضاع اطرافت، سخت آزارت خواهد داد، بی نور خواهی شد.

ملک محمد: در آن بی روشنی چگونه راه بیابم از بی راه؟

آشیق: هر زمان دیدی علیرغم خستگی و ناامیدی شوق راه با خود می برتت بدان آن راه را درست رفته ای. راهت همان است.

        باید ادامه دهی.

ملک محمد: تو آس آتای منی، استاد منی. کاش همراهم باشی.

آشیق: برو. نمان.

ملک محمد: تو نیز با من همراه شو.

                                                            صدای آلما از دور بگوش می رسد. ترانه ای می خواند.

ملک محمد: چه صدایی است؟ زیباست. دلم از جای کنده خواهد شد.

آشیق: گفتم این جام. بنوش و بگذر. بی مستی باده ی جام راه به دنیای دیگر نخواهی برد. صدای آلما که آمد راهی شده بود از

         پی یافتن صدا.

                                                            ملک محمد بی آنکه متوجه باشد بدنبال یافتن صدا راهی شده است.

آشیق: در پی او، من اورآرتیر آشیقی، دو گوسفند قربانی کردم. گوشتشان از آن گرسنگان باد. ملک محمد دعای آنها را نیاز

         خواهد داشت.

                                                        تصاویری از جام زرین.

                                                       آشیق ساز می زند.

                                                           رقصندگان رقص فرورفتن در سیاهی را انجام می دهند.

ملک محمد: من انگار از رودی گذشتم، بی چرخ و گاری کش و گاو نر و استادم آس آتا. تنها. باده درون جام، نور درونم شد،

                تا در سیاهی دنیای زیرین راه از بیراهه بازشناسم.

                                                        الی به همراه دانشجویان ترانه آیریلیق را می خواند.

آیدین: اولین بار الی بود که گفت چی بوده داستان این جام زرین حکاکی شده. محو تماشای خودش بودم. گفت این دیدن

         داره.

         دئدیم گوزل سن.

الی: دئدیم آی بیتیب اوزومده؟

      گفتم خوب سیرش کن. هم تاریخه، هم گذشته تاریخ.

آیدین: گفتم با هم بودن گذشته تاریخ و تاریخ رو نفهمیدم.                                                                6

          گوزلرین آمما اولدورور منی.

الی: گفتم جام بیشتر از سه هزار سال قدمت داره. داستان نقش و نگار حک شده روی جام پیش از آفرینش توسط هنرمند

        سازنده اش، سینه به سینه نقل شده رسیده بهش، تا از داستان نقل شده نقش خیال حک کنه روی جام زرین تپه

        تاریخی حسنلوی دشت سولدوز آذربایجان.

        دئدیم اوغلان باخ بونا، گوزللیک بوندا.

                                                            تصاویر تپه حسنلوی سولدوز آزربایجان همراه با اشیا یافته شده از آنجا.                                      

آیدین: خود تپه بیشتر عمر داره. دایسون ، باستانشناس آمریکائی گفته ده دوره عمر کرده. جام مال یکی از دوره های وسطی

          است.

          من ازلدن سنه وورغونام.

الی: حفاری چند دوره قدیمی تر هنوز انجام نشده.

      آشک دیله گلمز.

آیدین: زندگی اینجا جاری بوده. شبی اما وحشیان هجوم آورده و تپه را سوزانیده اند.

         چه صحنه ای. دو عاشق در آغوش هم سوخته اند.

         او دونیامدا منله اول باری.

استاد: تمامی تپه های خاورمیانه در یک تاریخ خاص و با فاصله کمی از هم سوزانده شده اند. انگار دشمن مشترکی همه ی

        آنها را آتش زده است. تپه مشهور حسنلو یکی از تپه های آتش گرفته است. منتهی اشیای زیادی مثل همین جام زرین

        یادگار مانده برای ماها.

شیوا: یعنی نابودگری همه آنها را همزمان نابود کرده؟

سیروس: آتیششان زده. همه را با هم. مثل فیلم ها.

شیوا: چه مرگ وحشتناکی. تصور کن. من خدای جنگ و نابودی ام. یکی همچین فریادی زده. بعد، بعد دستور داده، الهام کرده

       یا چیزی مثل این، همه جا را آتش زنید. به دستور من. خدای نابودی.

سیروس: یکی هم شده سرکرده تاخت و تاز و و شمیشر کشیده و با تیرها آتش را انداخته بر سقف و بام. بسوزید در آتش،

            منم سرکرده ی فاتح.

استاد: شیخ هندو به بام برآمد/ نی تو ترکی درافکن از بامش

        کم او گیر و جمله هندوستان/ خاص او را بریز بر عامش

        طالع هند خود زحل آمد/ گر چه بالاست نحس شد نامش

        رفت بالا نرست از نحسی/ می بد را چه سود از جامش

        بد هندو نمودم آینه ام/ حسد و کینه نیست اعلامش.

        خدایگان سیاه در اشعار مولوی به شکل هندویان سیاه پرست جلوه کرده اند که همیشه تاریخ، از ازل تا ابد، دشمن نور

        و روشنائی و سپیدی خواهند بود و سلاحشان را برای از بین بردن آک پرستان و روشنی خواهان جهان بکار خواهند

        گرفت. آتش زدن هستی انسانها و تمدن ها یکی از روش های آنها در طول تاریخ بوده است. اینها در هر لباسی باشند

        دشمن نورانیتند.

آیدین: اینجا، در تپه حسنلو نیز همچون دیگر تپه ها آتشی انداخته اند بر هستی مردمانشان. مرگ را هدیه آورده اند.    7

استاد: مرده تر از تنم مجو، زنده کنش به نور هو/ تا همه جان شود تنم، این تن جانسپار من.

         از مرگ و نیستی گفتیم. اما اگر در جام و نقش و نگار آن دقیق شویم بیش و پیش از هر مساله ای با زندگی روبرو

         هستیم.

         پایین جام صفحه شطرنجی حک شده است. مست از شراب الست چهار قوچ هر یک صفحه این شطرنج را در امتداد

         زمان بی زمان پیش می برند، مثل زمین در گردشش بدور خورشید روشنائی بخش. ابدیت محض.

          آیدین و الی ادامه بدین لطفا.

                                                            الی جام در دست به همراه رقصندگان می رقصد. رقصندگان و الی انگار در                                                             حال ساخت جام هستند.

صدای الی: دئدیم یاشا.

صدای آیدین: یاشادیم جام اوسته ایللر بویو.

                                                            تصاویر روی جام.

                                                            آلما به صلیب کشیده شده است.

                                                            قارادئو کنار آلما دراز کشیده و بخواب رفته است.

                                                            ملک محمد هویدا می شود.

ملک محمد: کیستی تو چنین در بند و زنجیر؟ توئی که چون خورشیدی سپید در کنار این دیو سیاه رخی!؟

آلما: خورشید ربوده شده.

ملک محمد: بازت خواهم گرداند، به آسمان. راست بگو با من، افسانه مباف. کیستی؟

آلما: اول رهایم کن. این دیو هراسناک و برادرانش نگاهبان منند و خواهرانم.

ملک محمد: برادران دیو کجایند؟

آلما: هرکدام در اتاقی پیش خواهرانم بخوابند.

ملک محمد: گمان نکرده اند گذر من اینجا خواهد افتاد.

آلما: اینجا جایی برای آدمیزادگان نیست.

ملک محمد: بیدارش کن. باید با او گفتگو کنم.

آلما: گفت و شنودی با دیو؟

ملک محمد: پیش از آنکه دست به شمشیر برم.

آلما: او هیچ منطقی را برنخواهدتابید.

ملک محمد: با این همه من با او حرف خواهم زد.

آلما: سودی در برنخواهد داشت.

ملک محمد: اگر تا به امروز تو و خواهرانت را نکشته اند ...

آلما: تا امروز ما غذای آنها را آماده کرده ایم، هر صبح و نهار و شام.

ملک محمد: تو کنار بایست. خودم با او صحبت خواهم کرد. آهای دیو بد رخساره، برخیز.

قارادئو: آهای دخترک مگس را بپران. وزوزش خوابم پریشان کرد.                                                      8

ملک محمد: خواب بس است. بیدار نشوی گوشهایت را خواهم برید.

قارادئو: صدای مرد در سرای من؟

ملک محمد: اگر با صاحب این صدا راه نیایی مرگت حتمیست. برخیز.

قارادئو: تو کیستی از مرگ چون منی دم زنی؟

ملک محمد: آه تو همانی که از دستم گریختی! آنجا، روی زمین گریختی، اینجا چه خواهی کرد؟ سیب درخت جاودانه ی 

                پدرم پادشاه کجاست؟

قارادئو: میهمان ناخوانده داریم انگار. خوب است. دخترک آماده باش، حتم دارم تن این را خوب خواهی پخت.

ملک محمد: پس آنکه سیبم را برگرداندی، تن تو اما طعمه ی ماران و موران زیر زمین خواهد شد. این نیز با من برخواهد

                گشت.

قارادئو: زهی خیال باطل.

                                                            قارادئو با ملک محمد درگیر می شود.

                                                            رقصندگان رقص جنگ را انجام می دهند.                                                          

                                                            ملک محمد در نهایت بر قارادئو و برادرهای او که به کمکش آمده اند غلبه

                                                            کرده و می خواهد سر از تنشان جدا کند.

                                                        آشیق هویدا شده و ساز می زند.

ملک محد: آه آشیق آس آتام. خوش گوردوک آس آتام.

آشیق: چه می کنی؟

ملک محد: این همان دیوک سیب دزد است. جای سیب را از او پرسیدم، نگفت. پس مرگ این دیو و برادرانش خواهم جست

               سیب جاودانگی بیابم و بازگرداندنم.

آشیق: آنها را مکش.

ملک محمد: پلیدی را رها کنم؟

آشیق: در بندشان کش.

ملک محمد: اینها آزاد شوند دست به همان زشتی نخواهند آلود؟

آشیق: با خودشان خواهد بود چه کاری انجام دهند.

ملک محمد: پس چرا رهایشان کنم؟

آشیق: قرار هست تو سیب ربوده شده را بازگردانی. بدی را با بدی جواب ندهی خوب است.

ملک محمد: خواهان دوام بدی باشم؟

آشیق: به زنجیری گرفتارشان کن. اگر آنها را بکشی و بعدها پشیمان شوی زنده نخواهند شد. قول برگرداندن سیب یادت

        نرود.

ملک محمد: تو دل نازکی. نمان اینجا که سر بریدن آنها را ببینی. این دختر و خواهرانش را با خود همراه ببر.

آلما: ما را؟

ملک محمد: با او همراه شوید. حیرت زده نگاهم مکن. خواهرانت را با خود همراه کن. بدرود آشیق.

آلما: صبر کنید. انبار دیو پر است از یاقوت و مروارید و زمرد.                                                          9

ملک محمد: با چشمان چون توئی، مرا به زر و زیور نیازی نیست.

آلما: مردمان چه؟ آنها که عاشق چشمهای من نیستند.

آشیق: حرف خوبیست. مردم محتاج این زیورند.

ملک محمد: اینها را هم با خودتان ببرید ...

آلما: ببرند.

ملک محمد: تو هم با آنها راهی خواهی شد.

آلما: سرنوشت من را تو رقم نخواهی زد. تا ناپدید نشده ام چیزی از من نخواهی خواست؟

ملک محمد: ناپدید شوی؟ راستی نگفتی کیستی؟

آلما: من همان سیبم.

                                                            آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: آه چه شد؟

                                                            ملک محمد با عصبانیت سر دیوها را از تن جدا می کند.

آشیق: تو هنوز خامی. راه بسیاری باید بروی تا برسی. آمده بودم از اشتباه بازت دارم. حال باید به جهانی پایین تر بروی.

ملک محمد: وای بر من.

آشیق: آوردن سیب یادت نرود. اینک با انجام این بدی، به جهانی پایین تر پرتاب خواهی شد. آنجا، دو قوچ روبروی تو قرار

         خواهند گرفت. به نبردی با هم. اگر بر روی قوچ سپید بپری به دنیای روشنائی پرتابت خواهد کرد و اگر بر روی قوچ

         سیاه بپری مسافر جهانی پایین تر خواهی شد. هفت مرتبه پایین از جهان روی زمین. من دیگر باقی راه با تو نخواهم

         بود. هر جا ماندی خدای آسمان و زمین، اولوآک را، آس خدا صدا بزن. در روشنائی ها منتظرت خواهم بود تا باز آیی.

ملک محمد: کجا راه افتادید؟ پس جواهرات چه؟

آشیق: ما توان بردن آنها را نداریم. خواستی در بازگشتت بیاورشان.

                                                            آشیق به همراه خواهران آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: به جهانی سیاه تر پرتاب شدم. برای رهائی منتظر ماندم. شبها و روزهای بسیار. گرسنه و تشنه. هر روز بیشتر از

                پیش. من دور از آسمان دیده به راه داشتم. دیگر از یافتن سیب ناامید شده بودم. هیچ راهی برای رفتن نبود.

                تاریکی مطلق. روزی، شاید هم شبی، دو قوچ آمدند.

                                                           رقصندگان رقص چوپان را انجام می دهند.

ملک محمد: یکی سپید و دیگری سیاه. رو در روی هم. شاخ در شاخ و کارشان جنگ با هم. خسته از دنیای زیرین خواستم

                روی قوچ سپید بپرم. گرسنگی و تشنگی رمقی برایم نگذاشته بود. من بی آنکه خود بخواهم بر روی قوچ سیاه

                پریده بودم و سیاهی های پایین تر زندگی سرنوشتم شده بود.

                                                            ملک محمد بی هوش گوشه ای می افتد.

استاد: مرغان ضمیر از آسمان اند/ روزی دو سه بسته ی زمین اند.

        زندگی بر زمین با آب و گیاه و گوشت و هوا میسر است و بی آن زندگی ممکن نیست. انسان باید که روزی خود

        بجوید تا گرسنه نماند و تشنگی نکشد. این درست، اما فرزندان آدمی فراموش کردند این جهان برای گذر     10

        است، نه جای ماندن و خوردن و خوابیدن و آشامیدن.

        ای قوم از این سرای حوادث حذر کنید/ خیزید سوی عالم علوی سفر کنید

        جان کمال یافته در قالب شما/ وانگه شما حدیث تن مختصر کنید

        عیسی نشسته پیش شما وانگه از سفله/ دلتان دهد که بندگی سم خر کنید؟

        ای رروح های پاک در این توده های خاک/ تا کی چو حس اهل سقر مستقر کنید؟

        دیر است تا دمامه دولت همی زنند/ ای زنده زادگان سر از این خاک برکنید.

        و این عشق است که آدمی را از بسته و دلبسته ی خاک بودن آگاه خواهدساخت و در دلش توفانی بپاخواهد کرد تا

        برود بسوی معشوق و بیابدش اگر هزاران هزار راه میانشان باشد. این راه عرفانی عشق است. عشق است.

        جان عاشق لامکان و این بدن سایه الست/ آفتاب جان به رقص و این بدن پا کوفته.

                                                            ملک محمد با صدای ساز از خواب بیدار می شود و حیران اینسو و آنسو

                                                            می رود تا صدا را بیابد اما خسته می شود و می ماند.

ملک محمد: باز سیاهی و سیاهی و تاریکی. پس و پیش راه ناپیدا و من رهگذر خسته این سیاهی. نوری نیست روشن کند راه

                تا من مانده در خود، راه از بیراهه بازشناسم. کجا روم؟ کجا دوم؟ کجا شوم؟ اینسو؟ آنسو؟ کدامین سو؟ چه

                گرسنه است جان و تنم.

                                                            ملک محمد می جوید و می جوید و می جوید.

صدای استاد: جسم نبود و جان بدم، با تو بر آسمان بدم/ هیچ نبود در میان گفت من و شنود من.

                 آس آل بود، ازل، آنجا که سهم انسان یکی بودن با ذات حق بود. الست، آل آس. خدا نوشت و انسان سرنوشت

                 را پذیرفت. این آغاز بود. به دنیای ماده اما انسان جداشده از خدا زندگی باید می کرد. اینجا، به دور از آسمان

                 خدا ، آری اینجا و بر زمین انسان درد نان دارد و گرسنگی و تشنگی. ملک محمد نیز گرفتار خاک شد و نیازمند

                 گندم و آب، تا زنده ماند.

                                                            ملک محمد همچنان در جستجو این سوی و آن سوی می رود.

                                                            رقصندگان رقص شخم زمین را انجام می دهند.

                                                            ملک محمد ترانه خوان مزرعه ای را شخم می زند.

ملک محمد: دیریست به کار کشت و برداشتم از خاک. قوت لایموت آدمی. گندم. کار سختیست. گاو نر می خواهد و مرد

                کهن. و من هر روز زمینهای بیشتری را از آن خود می کنم. تمامی خاک را شخم خواهم زد. تمامی خاک ها را.

                 این خاک را با اسیر کردن خود کردن تمامی موجودات از آن خود کرده ام. مثالش سلطان حیوانات، شیر، آنجا

                 نشسته و دارد نگاهم می کند. من سلطان خاکم، که، تنم از این خاک است. خاک روی زمین جسمم را بوجود

                 آورده و وطن دوم من است، پیش از آن نیز، بهشت الست منزل اولین من شد. اینجا، خاک، اما به زحمتی که

                 برای آبادانیش کشیده ام به تمامی از آن من است. کار سختی است اما من از پانخواهم نشست و تمامی خاک را

                 شخم خواهم زد. با تمامی خستگی ها و جان کندن ها و گرسنگی ها تشنگی ها. وای که چه تشنه ام.              

                                                            آلما می گذرد.

                                                            ملک محمد با دیدن آلما از کار بازمی ماند.                     11

ملک محمد: کیستی تو؟

آلما: کشتگر انگار خسته ای. حتم دارم خسته ای. نبودی چشمان از حدقه درآمده ات توان حرکت داشتند و بر چهره من چنین

       ثابت نمی ماندند.

ملک محمد: صدایت دلنشین تر از رخساره ات هست. می دانی، گوشهایم نیز چون چشمهایم از حرکت بازماندند.

آلما: بس که خسته ای. از کار ...

ملک محمد: نه ...

آلما: وای بر من.

ملک محمد: مگریز از من.

آلما: دیوانه ای؟

ملک محمد: نه ...

آلما: پس از چه اینگونه حیران بر رخساره ام مات مانده ای و با من همراه شده ای؟

ملک محمد: بس که زیبائی و خوش سخن. نگفتی کیستی؟

آلما: بروم. دیوانه است.

ملک محمد: از چه دیوانه ام خواندی؟ آخر دیو کجا عشق داند؟

آلما: چه حرفها. دیوها عاشق دیو شوند.

ملک محمد: تو دیوی؟

آلما: ...

ملک محمد: من چه؟ دیوم؟

آلما: شبیهشان نیستی.

ملک محمد: بودم عاشق دیو می شدم. خود گفتی. من آدمیزاده ام، عاشق تو. تو کیستی؟

آلما: باید بروم. دیرم شد.

ملک محمد: باز راه افتاد برود. کجا با این همه تعجیل؟

آلما: من آخرین بازمانده شهرم. شاهدختم. باید بروم پیش اژدها. نروم مردم شهرم از تشنگی خواهند مرد.

ملک محمد: آه، چه تشنه ام من.

آلما: راه آب بسته ست. اژدها راهش را بسته. من باید بروم تا باز شود راه آب.

ملک محمد: برای من هم آبی خواهی داد؟

آلما: نه.

ملک محمد: مگر عشق است که پس زدی؟ چند چکه آب این همه ناراحتی دارد؟ دست کم به دروغ بگو سیرابم خواهی کرد.

آلما: آب پس از مرگ من ...

ملک محمد: از مرگ مگو، از عشق بگو ...

آلما: این چقدر عشق عشق می کند. دیوانه. بروم.

ملک محمد: باز راه افتاد برود. کجا آخر؟

آلما: من قربانی آخرین آبم. اژدها تا مرا نکشد راه آب بسته خواهد ماند.                                                 12

ملک محمد: شوخی بود؟

آلما: قانون شهرم را گفتم دیوانه، شوخی کجا بود در این احوالاتم.

ملک محمد: این چه قانونی است؟

آلما: قانون نوشته شده بین ما و اژدهاست.

ملک محمد: کجاست این کج آئین اژدها؟ مگر شهر شما مرد ندارد؟

آلما: پهلوانانمان را شکست داده، باقی زورشان به اژدها نمی رسد. شاید هم بر ترس از اژدها.

ملک محمد: من با او درخواهم افتاد. راه بیفت و اژدها را نشانم ده.

آلما: خواهدت کشت.

ملک محمد: مگر تو را نخواهد کشت؟

آلما: من برای نجات و سیرابی شهر جانم را فدا ...

ملک محمد: من هم برای نجات چون تویی عشق.

آلما: باز گفت عشق.

ملک محمد: خوبست که می گویم.

آلما: حالا که مدعی عشقی راه بیفت. باید دید چند مرده حلاجی وراج عاشق.

                                                            ملک محمد و آلما بسوی اژدها می روند.

                                                            ملک محمد با اژدهایی که ماسکی شبیه چهره خود ملک محمد بر رخ دارد

                                                            می جنگد. در نهایت اژدها می گریزد.

ملک محمد: این از راه آب مردم شهر. باز شد. اژدها گریخت. حالا به من، عاشق رخساره ی زیبایت، بگو کیستی ...

آلما: من همان سیبم. اگرم خواهی باید بجوئی و بیابی.

                                                            آلما ناپدید می شود.

                                                            تصاویر روی جام.

استاد: دو شخص در این وجود در جنگ اند/ تا بخت که را بود، که را دارد دوست.

        در اصل انسان با خود و نفس خود و خواسته های خود در جنگی ابدی است. شیطان در روح لانه دارد.

        نفس و شیطان هر دو یک تن بوده اند/ در دو صورت خویش را بنموده اند.

        شهوت آدمی را به حیوان و در نهایت به شیطان تبدیل خواهد کرد. شهوت و خواسته سیرنشدنی آدمی. در هر زمینه ای.

        زانکه خوی بد بگشته ست استوار/ مور شهوت شد ز عادت همچو مار

        مار شهوت را بکش در ابتدا/ ورنه اینک گشت مارت اژدها.

        در جان هر انسان اژدهائی است که او را به خویش کشاند تا شیره ی جانش کشد. ملک محمد با پا گذاشتن جهت

        رهانیدن عشقش توانست اژدهای وجودش را فراری دهد. اژدها اما زنده بود هنوز.

ملک محمد: آشنائی دیدم و ندیدم از پس آن دیدار جانبخش و روح افزا. ناهویدا سودائی شد، به خیال انگار. اینک منم تنها و

                 بی کس. نه دلخوش به تنگ جای اینکم، نه همدمی گیرد غبار از جان و روحم. آهای زیبا روی برگرد.  13

                 نیست.یک زمانی، آن دم که راهی این سفر شدم، آشیق آس آتایم راه بلد و کمک حالم شد، بگذار صدایش زنم،

                 شاید از گوشه ای برون آید و راهم نماید. آهای مرد روشن بین، آهای آشیق راه بلد. آهای، کجایی تو؟ آشیق

                 راهم نما، که سخت مانده و بی چاره گشته ام در این ظلمت بی پایان. آهای. آهای. از او نیز اثری نیست. چه

                 کنم اینک؟ خودم را راهی راهی کردم ناشناخته. اینک نه راهی به پیش دارم و نه می دانم از کجا آمده ام. دست

                 به هر طرف برم از دستگیری خبر نیست. به نگاهبانی سیبی خواب بر خود حرام کردم، دیوکی بدکار سیب از

                درخت ربود و من از پی یافتنش کارزاری آغاز کردم با راه. نماندم و آمدم. اینک در پس جنگ و رویارویی با

                اژدها و دیو و سرنوشت، خواهان رهسپاری ام تا در تاریکی نمانم و خورشید را باز بر آسمان نظاره کنم. چه کنم

                اینک؟  جان خسته را به امید کدامین مژده از خاک برگیرم باز؟ آهای زمانه سخت اینگونه ماندن،آهای راهگشائی

                که راه از بیراهه نشانم دهد، چه کند این خسته ی رنجور؟

                چنین ناامید نتوان زیست. این خود مرگ است. صدای مرگ را در تک تک استخوانهایم می شنوم. صدای مرگ

                را در درون تن و روان و روحم می شنوم. نه، این نباید روی دهد. نباید چنین زار و ناتوان بمیرم. من نور و

                روشنائی را خواهم یافت. دوباره جان خواهم گرفت. دوباره راه خواهم افتاد. دوباره و هزارباره. صدای مرگ

                جان و روحم را بشنوم هم نباید ناامید شوم، که، مرگ من خواست آفریننده من نیست. بی شک اویی که مرا به

                جهان آورده راهی برای برون رفتم از این ظلمت سرا نیز آفریده. باید از او بخواهم.  

                آس آنا تو ای مادرخدای پیام آور از اولوآک، راهم نما.

                آنام آس آنام آس آنام آس آنام آس. سن منه بویوک آسسان. آسان، آسان، آسان. آسان چاغیران سسی می، ائشید

                منیم اولو آسیم، اولو آکیمین یولون گوستر منه. اولوآس، اولوآک یول آچ منه. آک لارا چیخان بیر یول.

                                                            تصاویر روی جام.

استاد: فلک از بهر عاشقان گردد/ بهر عشق است گنبد دوار

        نی برای خباز و آهنگر/ نی برای دروگر و عطار.

        ملک محمد که تمامی خاک را شخم زد و گندم درو نمود، با عشق چشم به زیبائی ها گشود. چشم گشود، اما به دنیای

        سیاه زندگی این جهانی، عشق بی معنا بود. با اژدهای عشق ناآشنای عشق دزد رخ در رخ شدو جنگید. او، اما در نهایت

        با سایه خویش روبرو شده بود. آن قسمت از وجود خود که چون اژدهائی بدکاره است و زشت. اینک او باید از سایه

        خود بگریزد، از سیاهی وجودش. او باید راهی به دنیای روشنی ها بیابد، برای رهائی از دوزخی که در آن گرفتار بود.

        دوزخ است آن خانه کان بی روزن است/ اصل دین ای بنده روزن کردن است.

        روزنی باید جست از برای بیرون رفت از تاریکی.

        گرچه رخنه نیست عالم را پدید/ خیره یوسف وار می باید دوید

        تا گشاید قفل و در پیدا شود/ سوی بیجایی شما را جا شود

        آمدی اندر جهان ای ممتحن/ هیچ می بینی طریق آمدن

        تو ز جایی آمدی وز موطنی/ آمدن را راه دانی هیچ نی

        گر ندانی تا نگویی راه نیست/ زین ره بیراهه ما را رفتنی ست.

        ملک محمد در آستانه آخرین نبرد خود قرارداشت. نبرد پرنده جان که عاشق آسمان و پرواز بود با اژدهای تن   14

        که عاشق خاک بود و ماندن و نرفتن.

        آن مار زشت را تو کنون شیر می دهی/ نک اژدها شود که به طبع آدمی خوری ست.

        در ناخودآگاه او کسی انگار گفت با او؛

        خوی ملکی بگزین، بر دیو امیری کن/ گاو تو چو شود قربان، پا بر سر گردون نه.

        ملک محمد نتوانست دوام بیاورد. تن او جان و روحش را سخت دربرگرفته بود و او در پی رها کردن جان و روحش

        از اسارت بدن بود. تا بتواند پرواز کند و بر زمین بازگردد.

                                                            مار، که همان اژدهاست، بسوی لانه قوش در حرکت است.

                                                            جوجه های قوش در تب و تابند.

                                                            ملک محمد با شنیدن صدای جوجه ها متوجه حرکت مار بسوی لانه قوش

                                                            می شود.

                                                            رقصندگان رقص جنگ انجام می دهند.

                                                            ملک محمد با مار درگیر می شود و درنهایت مار را می کشد.

                                                            ملک محمد از بس خسته است، بی هوش بر زمین می افتد.

                                                            قوش از آسمان پائین آمده و متوجه ملک محمد شده، می خواهد با سنگی

                                                            او را بکشد اما با سروصدای جوجه هایش متوجه لاشه مار شده و پی به

                                                            اصل موضوع می برد.

                                                            ملک محمد از خواب بیدار می شود.

قوش: خوب خوابیدی دوست نجات گر جوجه های من.

ملک محمد: خرسندم جوجه هایت سالمند و من دوستی چون تو پیدا کرده ام.

قوش: تو نبودی مار آنها را خورده بود.

ملک محمد: نوبت قبل از دستم گریخته بود این اژدهای زشت کردار. باید با او حسابم را پاک می کردم.

قوش: اینک نوبت من است کاری برای تو بکنم.

ملک محمد: کجا بودی که مار سراغ جوجه هایت آمده بود.

قوش: از پی یافتن غذا برای آنها روی زمین رفته بودم.

ملک محمد: آه دنیای روشنائی. چه دلتنگ دیدنتم زمین. دلتنگ دیدن خورشید و ماه و ستارگانم. دلتنگ دیدن آدمیانم. چه خبر

                از آنجا؟

قوش: روزگار را خوب ندیدم. گرسنگی و بیماری بیداد کرده بر روی زمین. مردمان آنجا دارو و غذا ندارد، یعنی مردمان نه

         سکه ای دارند و نه جواهری تا بدهند و دارو و غذا بخرند.

ملک محمد: اینجا، در جهان زیرین زیور و جواهر بسیار است.

قوش: آنها که نمی دانند.

ملک محمد: کاش یکی باشد برایشان ببرد.

قوش: چرا تو نبری؟                                                                                                           15

ملک محمد: من به دنبال یافتن سیب جاودانگی اینجا آمده ام. چند بار یافتمش، باز گمش کرده ام. تا او را نیابم شرم دارم

               بازگردم، پیمانی با خون خود بسته ام. با پدرم پادشاه.

قوش: مرا یاد داستانی انداختی. سالیانی پیش از این خود شاهد آن واقعه بودم.

ملک محمد: بگوی.

قوش: گفتم خوب گوش فرادار. ملک محمد گفت با جان و دل خواهم شنید. گفتم من قوش بلندپروازی بودم به کوهستان

         های قاف آس. بام سرزمین آس ها. مردی را دیدم پیریم آتا نام. اینک من پیریم آتا.

                                                            آلما ظاهر می شود.

آلما: من نیز گونش. آتش.

ملک محمد: ...

قوش: سوس. دانیشما. باخ اویونا.

آلما: آی پیریم آتا.

قوش: چه کسی نام مرا بر زبان آورد؟

آلما: منم آتش، نامم گونش. خورشید.

قوش: نسوزد جانم؟

آلما: فکر جان خود باش. این کار درستی است، اما، فکر جان دیگران هم باش.

قوش: دیگران؟

آلما: مردمان بر زمین در سرما بر خود لرزانند. نه غذایی بر اودجاقی و نه آتشی برای گرم کردن جانی.

قوش: از من چه کاری ساخته است؟

آلما: مادرت نام تو را پیریم آتا نهاد، پدر و خدای آتشی تو.

قوش: باشم، این با گفته شما چه نزدیکی دارد؟

آلما: تو باید آتشی از من گونش بگیری و برای مردمان به هدیه بری.

قوش: با خدایان چه کنم؟ آنها آتش را از مردمان دریغ کرده اند.

آلما: خدایان را رها کن. تو آدمیزاده ای، مردمان محتاج تواند.

قوش: از فرمان خدایان سر بپیچم مرگم حتمی است ...

آلما: سر نپیچی هم حتمیست. این سرما امروز آنسوتر از توست اما اگر به آتشی در برابرش نایستی فردا جان تو هم از سردی

      در هم خواهد فسرد.

قوش: تا فردا خدا بزرگ است ...

آلما: خدا به مردمانی چون تو درایت و هوش داده تا گلیم خود از آب بیرون کشید، خود نخواهید او برایتان هیچ کاری

      نخواهد کرد ...

قوش: چرا من؟

آلما: تو جاودانه خواهی شد. پدر آتش خواهی شد.

قوش: ترس دارم.

آلما: هر کاری اول راه سختی دارد و ترس از ناشناخته ها. شروع شود ترست خواهد ریخت.                         16

قوش: چه باید کنم؟

آلما: این آتشی از جان من. برگیر و برای مردمان هدیه بر.

قوش: گونش گفت آتش را بگیر و به مردمان هدیه ببر. پیریم آتا آتش را گرفت و داد به مردمان سرزمینش آس. زمین از سرما

         نجات یافت. خدایان پیریم آتا را در قاف آس به زنجیر کشیدند و مرا گفتند هر روز جگر او را بخورم.

ملک محمد: آه چه سرنوشت بدی ...

قوش: من اما نه او را که زنجیرش را خوردم. هر روز کمی. روزی که جویدن زنجیر تمامی گرفت پیریم آتا را رها کردم برود

        در میان مردمان زندگی کند. خدایان نتوانستند او را از دیگر مردمان بازیابند. مرا اما به جهان زیرین فرستادند. اینجا.

ملک محمد: نتیجه داستان؟ مگر نه اینکه تو اسیر جهان زیرینی کنون؟

قوش: نام و یاد من جاودانه در دل مردمان ماندگار است. افتخار بزرگیست برای من.

ملک محمد: وای از این جاودانگی که هر چه می کشم از این نام است.

قوش: تو مردمانت را ارمغانی از زیور و جواهر خواهی برد آنها از گرسنگی و نداری رها خواهند شد. این نامت را جاودانه

         خواهد کرد.

آلما: نه تنها نامت را جاودانه خواهد کرد که مردمان را یاد خواهد آورد مردی و مردانگی هرگز مرگ را نخواهند پذیرفت.

ملک محمد: من قول داده ام سیب جاودانه را بیابم ...

قوش: تو جاودانگی را یافته ای ...

آلما: این جاودانگی ارمغان تو به مردمانت خواهد بود.

ملک محمد: تو کیستی؟

آلما: من همان سیبم.

                                                            آلما ناپدید می شود.

ملک محمد: چه شد؟  کجا رفت؟

قوش: مردمان دیده به راه دارند.

ملک محمد: باز گمش کردم ...

قوش: کمکشان نخواهی کرد؟ مردمان را.

ملک محمد: باز او را خواهم دید.

قوش: شاید. روزی . امروز اما من می توانم به جهان بالا ببرمت. باید راه افتاد.

ملک محمد: آری شاید. خب، راست گفتی، باید رفت.

قوش: گفتم برای اطعام من گوشت و آب با خود خواهیم برد. بردیم. قرار شد او بر پشت من بنشیند و هر بار گوشت یا آب

         از او خواستم در دهانم اندازد. در آخرین منزل گوشت از دست ملک محمد افتاد. بار اول گوشت خواستم، نداد. بار

         دوم گوشت خواستم، گوشت از دستش افتاده بود. تا خواستم بار سوم دهان باز کنم از گوشت پای خود برید و در

         دهانم گذاشت. شیرین تر از گوشت های قبلی بود. فهمیدم. نگهش داشتم و در روی زمین پس دادم تا بر زخم پا بنهد،

         آن دم که گوشت از پایش برید ایثار او در نهایت بود. ملک محمد از آزمون سربلند بیرون آمد. اکسیر جاودانه از خود

         و از خواسته ی خود برای مردمان گذشتن، ارمغان ملک محمد بود. هرچند مردمان سرزمینش زیور و جواهرات او را

         بیشتر پسند کردند.                                                                                                    17

ملک محمد: گفتم مرغ خوش پرواز زندگی دوباره ام را مدیون توام. گفت خود توانستی. گفتم باز خواهمت دید؟ گفت این

                موی من، هر زمان خواستی و چیزی لازم داشتی آتشش زن در چشم بر هم زدنی هویدا خواهم شد. گفتم او

                چه؟ گفت دستت. پرواز کرد و ناپدید شد. سیب در دستهای من بود.

سیروس: یعنی که قوش ملک محمد رو از جهان زیرین بالا آورد ؟

شیوا: با طلا و یاقوت و زمرد؟

سیروس: ممکنه؟ یعنی یه مرغ تونست این مسیر رو پرواز کنه؟

شیوا: با یه آدم سوار شده بر پشتش؟

استاد: نظر تو چیه آیدین؟ الی؟

الی: تصویر روی جام نشان داده تونسته.

آیدین: در شب معراج، شاه از بی خودی/ صد هزاران ساله ره کرده طی.

الی: خود چه باشد پیش او هفت آسمان/ بر مثال هفت پایه ی نردبان.

استاد: عرفان مولانا نیز همین را قبول دارد.

        نفس شومت را بکش کان دیو توست/ تا ز جیبت سر بر آرد حوریان

        چون بکشتی نفس شومت را یقین/ پای نه بر بام هفتم آسمان.

آیدین: مرغی که ز دام نفس خود رست/ هر جا که بر پرد نترسد.

استاد: در بیضه ی تن مرغ عجیبی/ در بیضه ی دری، زان می نپری

        گر بیضه ی تن سوراخ شود/  هم پر بزنی، هم جان ببری.

الی: کی بود کز قفس برون پرد/ مرغ جانم به سوی گلزاری.

سیریس: این از کجا نشات گرفته؟

شیوا: ممکنه یعنی؟

استاد: این از عشق نشات گرفته.

سیروس: عشق چی؟

استاد: پرسید یکی که عاشقی چیست؟/ گفتم که مپرس از این معانی

        آنگه که چو من شوی ببینی/ آنگه که بخواندت، بخوانی.

آیدین: عاشقی چه بود؟ کمال تشنگی/ پس بیان چشمه حیوان کنم.

الی: شاخ عشق اندر ازل دان، بیخ عشق اندر ابد

      این شجر را تکیه بر عرش و ثری و ساق نیست.

سیروس: این اشعار مولوی رو خوب دارین به جام ربطش می دین ها، مولوی اما وقتی زنده بود جام زیر خاک قرار داشته،

             سی و چند سال پیش از زیر خاک بیرون آوردنش نه!؟

شیوا: خوب گفتی سیروس جان.

الی: شد جان؟

استاد: مولوی از شمس تبریزی چیزها یاد گرفته. تبریز و تپه حسنلو با هم فاصله ای ندارند. یا شمس داستان را از     18

        نیاکانش شنیده و با مولانا گفته، یا نوشته ای داشته و با او در خواندنش شریک شده، یا چیزی شبیه این. داستان

        ملک محمد سینه به سینه نقل شده. تا زمان مولانا و شمس. تا امروز. این چیز غریبی نیست. این قصه بر اساس عرفان و

        راه عرفانی عشق قابل تفسیر است. تن انسان چون چاهی است، روحش مرغیست. اگر طلب و عشق باشد روح انسان با

        پرورش خواهد توانست از چاه تن جدا شود و آدمی را با خود بالا برد.

        گر تو را آنجا برد نبود عجب/ منگر اندر عجز و بنگر در طلب

        کین طلب در تو گروگان خداست/ زانکه هر طالب به مطلوبی سزاست

        جهد کن تا این طلب افزون شود/ تا دلت زین چاه تن بیرون شود.

الی: اگر با پر عشق بپری پرواز ممکن خواهد بود.

      ای دل باز شکل من، جانب دست عشق او/ با پر عشق او بپر، چند به پر خود پری؟

استاد: عشق همان جاودانگیست که ملک محمد در پی آن بود. جاودانگی جان و روح.

        عشق نان مرده را جان کند/ جان که فانی بود جاویدان کند.                                            

آیدین: در پیش ذوق عشقش، در نور آفتابش/ تن چیست؟ چون غباری، جان چیست؟ چون بخاری.

الی: بی براق عشق و سعی جبرئیل/ چون محمد، در منازل کی رسی؟

شیوا: نه بابا. (به سیروس) دلم می خواد خفه ش کنم سیروس جان.

الی: عنکبوت دیو بر چون تو ذباب/ کر و فر دارد نه بر کبک و عقاب

     بانگ دیوان گله بان اشقیاست/ بانگ سلطان پاسبان اولیاست.

سیروس: ( به شیوا) منم دلم می خواد سر آیدین رو از تنش جدا کنم شیوا جان.

استاد: تو چه دانی که ما چه مرغانیم؟/ هر نفس زیر لب چه می خوانیم؟

        چون به دست آورد کسی ما را؟/ ما گهی گنج، گاه ویرانیم

        چرخ از بهر ماست در گردش/ زان سبب همچو چرخ گردانیم

        کی بمانیم اندرین خانه؟/ چون درین خانه جمله مهمانیم

        گر به صورت گدای این کوییم/ به صفت بین که ما چه سلطانیم

        چونکه فردا شهیم در همه مصر/ چه غم امروز اگر به زندانیم.

آیدین: و این ملت عشق است که راه دارد. راهی و دینی که در نهایت از خاک به خدا خواهد رسید.

         ملت عشق از همه دینها جداست/ عاشقان را ملت و مذهب خداست.   

الی: برای همین است که باید مست شرابی شد که از بالاست،

      قضا خواهی که از بالا بگردد/ شراب پاک بالا را بگردان.

استاد: و چنین که شدی خواهی گفت،

        باده از ما مست شد نی ما از او/ قالب از ما مست شد نی ما از او.

الی: (به آیدین)   

      باید که جمله جان شوی، تا لایق جانان شوی/ گرسوی مستان میروی مستانه شو مستانه شو.

آیدین: (به الی) سئویرم سنی.

الی: بچه ها همه با هم، یک دو سه ...                                                                                       19

همه با هم: همه خاک شوم، خاک شوم تا ز تو سرسبز شوم/ آب شوم، سجده کنان تا به گلستان برسم

             چونکه فتادم ز فلک ذره صفت لرزانم/ ایمن و بی لرز شوم چونکه به پایان برسم

             چرخ بود جای شرف، خاک بود جای تلف/ باز رهم زین دو خطر چون بر سلطان برسم

             عالم این خاک و هوا گوهر کفر است و فنا/ در دل کفر آمده ام تا که به ایمان برسم.

آیدین: چه شعرهایی، همه عشق.

الی: چه شب شعری شد.

استاد: امروز روز خوبی بود. داستان خوبی برای شما تعریف شد. از گذشته ی این سرزمین. قصه تمام شد اما قصه همچنان

        باقیست که مولانا گفت،

        بار دیگر ما بقصه آمدیم/ ما از آن قصه برون خود کی شدیم.

                                                                                                    پایان

                                                                    98.10.18

                                                                       علی قبچاق

                                                         آس اولدوز. آس اوربایجان. اورآنا.

                20